Reklama

Izaak Babel

Izaak Babel przyszedł na świat w roku 1894 w Odessie, w rodzinie żydowskiego kupca. Twórczość Babla, często autobiograficzna, nigdy nie jest patetyczna, najintymniejsze tajniki osobowości autora odsłania tylko pośrednio.

U źródeł poczucia wyobcowania, które przebija z kart jego książek, tkwią trzy "przekleństwa jego życia": rasa, bieda i artystyczne powołanie. Izolacja pisarza jest widoczna także w jego postawie wobec kultury żydowskiej, mimo że Odessa była na początku XX wieku ośrodkiem syjonizmu i wydała całą szkołę poetów zwróconych ku profetycznym i mesjanistycznym tradycjom przeszłości. Babel odrzucił jednak zarówno jidysz, jak i hebrajski, a na język swojej twórczości wybrał rosyjski, który miał mu ułatwić nawiązanie relacji z Europą Zachodnią. Wzorce artystyczne czerpał z Lwa Tołstoja, Czechowa, Flauberta i Maupassanta. Zadebiutował w 1916 roku w redagowanym przez Gorkiego czasopiśmie "Letopis". 

Reklama

Wkrótce potem powołano go pod broń i rewolucja lutowa 1917 roku zastała Babla na froncie rumuńskim. Po rewolucji październikowej, choć nie zapisał się do partii komunistycznej, z zapałem służył nowemu porządkowi, aż odkomenderowano go do Konnej Armii marszałka (wówczas generała) Siemiona Budionnego, z którą uczestniczył w kampanii polskiej 1920 i w wojnie domowej. Doświadczenia tego okresu złożyły się na tom opowiadań Pierwsza Konna (Konarmia, 1926). Równocześnie publikował w czasopismach utwory o tematyce odeskiej, wydane później w książce Opowiadania odeskie (Odiesskije rasskazy, 1931). 

W jego dorobku znajduje się też piękna Historia mojego gołębnika (Istorija mojej gołubiatni, 1927) o pierwszych wtajemniczeniach żydowskiego dziecka. Po raz ostatni nazwisko Babla ukazało się w druku w roku 1937, kiedy ogłosił opowiadanie Pocałunek (Pocełuj). W 1938 roku aresztowano go za nieostrożny dowcip o Stalinie, wypowiedziany podczas oficjalnego przemówienia na zjeździe pisarzy radzieckich w roku 1934: Trzeba nam nowego stylu i nie możemy się go nauczyć ze starych książek. A musimy się go nauczyć. Na jakich tekstach? À propos słowa chciałbym wam powiedzieć, że istnieje człowiek, który nie ma specjalnych, zawodowych związków ze słowem, a przecież popatrzcie tylko, jak Stalin wybija młotem swoje mowy, jak żelazne są jego nieliczne, mocarne słowa, jak szanują czytelnika. Nie twierdzę, że należy pisać tak jak Stalin, ale pracować nad słowami tak jak on, to tak, to nasz obowiązek. 

Nawet nie wiadomo, do jakiego łagru zesłano Babla i w jakich okolicznościach umarł. Znana jest tylko data jego śmierci: 17 marca 1941 roku. Zrehabilitowano go pod koniec 1954. Dzisiaj Babel cieszy się zasłużoną sławą jednego z najlepszych prozaików rosyjskich XX wieku. Proza Babla nie zna litości. Nie ustające ani na chwilę kłębowisko sprzeczności sprawia, że czytając Armię konną odnosimy wrażenie, jakbyśmy - według bardzo trafnej metafory Gustawa Herlinga-Grudzińskiego - na każdej stronicy dotykali dłońmi obnażonego ludzkiego serca. Przeplatają  się i mieszają ze sobą wymiar rewolucyjny, żydowski i kozacki. 

Wątki surowe, okrutne i oschłe występują na przemian z sentymentalno-lirycznymi. Portrety żołnierzy Budionnego kreślone są w sposób naturalistyczny, autor nie ukrywa ich dzikości i prymitywizmu. Niezmiernie wielką wagę przywiązywał Babel do stylu. Twierdził, że należy pisać tak jak Kipling, czyli żelazną prozą i z absolutną jasnością. Jego zdaniem opowiadanie winno dążyć do precyzji meldunku wojskowego lub przekazu bankowego. Język Babla stapia w jedną całość żargon odeskich złodziei, gwarę żołnierską, gazetowy felieton i komentarz odautorski. Bohaterowie - rzezimieszki, żołnierze, drobni urzędnicy, biedota żydowska - są charakteryzowani bardzo zwięźle i bez upiększeń. Opisom wiernie towarzyszy melancholijna wiedza o nietrwałości wszystkiego, co istnieje.

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama