Powieść obyczajowa tego okresu łączy się nierozerwalnie z nazwiskiem Jane Austen (1775-1817), która była jeszcze bardziej rozważna i nieromantyczna niż sir Walter Scott. Jej twórczość budzi bardzo skrajne reakcje - albo się ją kocha, albo nienawidzi. Frank Leavis, w swoim dziele The Great Tradition (Wielka tradycja, 1949), wymienia Jane Austen jako jedną z czterech największych postaci literatury angielskiej i amerykańskiej. Lord David Cecil twierdził, że ktoś, kto nie lubi Jane Austennie lubi słońca i altruizmu. Ale wielu wyrażało inne zdanie.
Mark Twain powiedział, że Jane Au- sten wzbudza w nim zwierzęcą odrazę, Charlottè Brontë pogardzała nią za to, że nie pisze o prawdziwych ludziach, ale o paniach i panach. Emerson uważał Jane Austen za "sterylną". Henry Ja- mes wydaje się zajmować stanowisko kompromisowe: Jane Austen była czarująco instynktowna. Ale jeśli chcemy znaleźć przykłady wzorowej kompozycji i organizacji materiału literackiego, musimy zwrócić się gdzie indziej - w jej powieściach tego nie ma.Jane Austen pisała o tak zwanej "Małej Anglii", Anglii ziemiańskiej, gdzie panuje sielankowy spokój, zakłócony jedynie perypetiami miłosnymi bohaterek.
U Jane Austen nikt nigdy nie umarł (chyba, że w odległej retrospekcji), nikt nie stracił pracy i środków do życia. Zostaje zmieciona z powierzchni ziemi Bastylia, toczą się wojny napoleońskie, w Anglii niepokój, protesty robotników, klęski w rolnictwie. Żadne z tych nieszczęść nie dotyka bohaterów Jane Austen. Organizują pikniki, przejażdżki, składają wizyty i goszczą u siebie. Austen nie zabiera głosu na tematy aktualne, choć przecież jej kuzyn został ścięty na szafocie we Francji, a dwóch braci walczyło na morzu przeciw flocie Napoleona. Jane Austen pisze z pozycji umiarkowanej konserwatystki, a jej ideologia to uczciwe postępowanie, dobre maniery, rozsądek i małżeństwo jako najlepsza instytucja społeczna. Jane Austen zawsze przedstawia świat moralny i świat społeczny, i te dwa światy muszą się odnaleźć.
Emma (Emma, 1816), jest powieścią, która ukazuje te poszukiwania. Jest to historia bohaterki, której daleko do ideału. Kręci, kłamie, manipuluje, niewiele rozumie z otaczającego ją świata. Ważny jest dla niej polor i elegancja. Formułuje opinie o ludziach i rzeczach na podstawie pospiesznych osądów i łatwych uogólnień. Ale Emma się zmienia, zrozumie, że dobre maniery nic nie znaczą, jeśli nie idą w parze z szacunkiem dla ludzi, że elegancja musi się wyrażać przez troskę o innych i uczciwość. A więc świat społeczny - czy też towarzyski musi współgrać ze światem moralnym. Powieści Jane Austen są komiczne. Czytelnicy Pride and Prejudice (Duma i uprzedzenie, 1818), na zawsze zapamiętają panią i pana Bennetów, zabawne dialogi Elisabeth i Darcy’ego.
Powszechnie podziwia się ironię i cięty dowcip Jane Austen. To mistrzowskie dialogi i dowcip czynią z jej powieści wspaniałe tworzywo dla sztuki filmowej. Trudno coś ciekawego powiedzieć o jej prywatnym życiu. Czy była taka jak jej bohaterki? Rozważna czy romantyczna? Urodziła się w 1775 roku jako najmłodsza z siedmiorga dzieci proboszcza w Steventon w hrabstwie Hampshire, wielebnego George’a Austen. Potem rodzina przeniosła się do Bath i do Southhampton, gdzie George Austen zmarł w roku 1808. Jane mieszkała kolejno w Chawton i Winchester, gdzie w 1817 roku umarła na suchoty i gdzie jest pochowana w tamtejszej katedrze. Kilka razy wyjeżdżała do Londynu. Nie jest to bardzo frapująca biografia. Pisała od dziecka, jej pierwszą dojrzałą powieścią była Elinor and Marianne (Elinor i Marianna, 1795), którą Jane na głos przeczytała rodzinie.
Austen nie miała szczęścia u wydawców, dopiero kilkanaście lat po pierwszej próbie sprzedania powieści do druku, powiodło jej się z Sense and Sensibiity (Rozważna i romantyczna, 1811), która była poprawioną wersją Elinor and Marianne. Na pewno Jane Austen nie była romantyczna. Wordsworth zarzucał jej, że przedstawia świat takim, jaki jest, że nie przekształca go przy użyciu wyobraźni. Austen przekornie odpowiedziała, że jej idolem jest George Crabbe, ostatni poeta augustiański, piszący w duchu klasycystycznym, i że chciałaby pisać tak jak on. A nawet gdyby miała kiedykolwiek wyjść za mąż, to tylko za niego. W dyskusji romantyków z klasycystami (która w Anglii nigdy nie była aż tak burzliwa, jak w Polsce), Austen była zdecydowanie po stronie tych drugich. Sense and Sensibility (Rozważna i romantyczna, 1811), to powieść, która przeciwstawia dojrzałość impulsywności, rozsądek namiętnościom, rozwagę romantyczności. Widać to równie mocno w Mansfield Park (Mansfield Park, 1814), gdzie bohaterka zwycięża przeciwności dzięki zasadom moralnym i umiejętności postępowania, nie zaś dlatego, że od- daje się uczuciom, emocjom i pasjom. Northanger Abbey (Opactwo Northanger, 1818), to parodia powieści gotyckiej, celowa deprecjacja zachowań nieracjonalnych. A więc rozważna i nieromantyczna...