Bezkompromisowa krytyka amerykańskich realiów jest znakiem rozpoznawczym prozy Johna Dos Passosa (1896-1970). Pochodził on z bogatej chicagowskiej rodziny, ukończył Harvard, podczas pierwszej wojny był sanitariuszem we Francji i Włoszech.
Poruszony niezliczonymi przejawami niesprawiedliwości społecznej, wśród nich oskarżeniem, procesem i egzekucją włoskich anarchistów Sacco i Vanzettiego, zwrócił się ku komunizmowi, aczkolwiek do samej partii nigdy nie wstąpił. Jego poglądy polityczne zresztą ewoluowały; na przykład w 1936 roku poparł Franklina D. Roosevelta, ubiegającego się o drugą prezydencką kadencję. Pierwsza ważna książka Dos Passosa, Three Soldiers (Trzej żołnierze, 1921), wyraźnie utrzymana w klimacie prozy Straconego Pokolenia, przedstawiała historię trzech młodych żołnierzy: robotnika, kompozytora i farmera, którzy muszą stawić czoło wojskowej machinie biurokratycznej.
Rozgłos przyniósł mu opublikowany cztery lata później Manhattan Transfer (1925), przedstawiający losy grupy mieszkańców Nowego Jorku w pierwszych dwóch dekadach stulecia. Wśród bohaterów znajdziemy aktorkę, reportera, marynarza, prawnika, potentata finansowego i wiele innych osób, których życie podporządkowane jest rytmowi życia w wielkim mieście. Dos Passos poszukuje środków literackich, pozwalających oddać dynamikę nowojorskiej egzystencji; narracja staje się fragmentaryczna, obrazy zmieniają się w powieści jak w kalejdoskopie. Paradoksalnie bowiem jakikolwiek "totalny" opis ogromnego miejskiego organizmu musi bazować na fragmentach, między którymi z reguły nie ma związku, ale które są jednakowo charakterystyczne i reprezentatywne dla Nowego Jorku.
Dos Passos jest autorem jednego z najambitniejszych - i najbardziej monumentalnych - projektów w dwudziestowiecznej literaturze amerykańskiej, mianowicie trylogii USA, na którą składają się The Forty-Second Parallel (42 równoleżnik, 1930), 1919 (Rok 1919, 1932) i The Big Money (Ciężkie pieniądze, 1936). Trylogia ukazuje losy dwunastu postaci, mieszkających w różnych częściach Stanów Zjednoczonych, od wschodniego do zachodniego wybrzeża, na przestrzeni pierwszych trzydziestu lat XX wieku. Dos Passos stosuje tu metodę równoległej narracji, to znaczy w kolejnych rozdziałach opowiada o różnych bohaterach, których historie z rzadka się zazębiają. Taka perspektywa narracyjna ma służyć nakreśleniu możliwie najszerszej panoramy społeczeństwa amerykańskiego w czasach współczesnych pisarzowi.
Bohaterowie nie tylko mieszkają w różnych częściach Ameryki, ale też stanowią przekrój najważniejszych grup społecznych. Aby poszerzyć kontekst i oddać "smak epoki", Dos Passos umieszcza w tekście tzw. newsreels ("Kronika"), czyli nagłówki i fragmenty artykułów z gazet, oraz wyimki z biografii znanych osób z tego okresu, na przykład tancerki Isadory Duncan, aktora Rudolpha Valentino, architekta Franka Lloyda Wrighta, wynalazcy Thomasa Edisona i bodaj dwudziestu innych ważnych postaci ówczesnej kultury i polityki USA. Wydzielonymi częściami w powieściach są również rozdziały zatytułowane "Oko kamery", zawierające odautorskie komentarze, skomponowane w tech- nice strumienia świadomości. Pisarz stawia bardzo pesymistyczną diagnozę społeczeństwa amerykańskiego, w którym jednostki wrażliwe muszą wyrzec się zasad moralnych, aby w ogóle jakoś trwać, a prym wiodą ludzie wyzuci z jakichkolwiek skrupułów.
Ernest Hemingway, Francis Scott Fitzgerald, John Dos Passos i William Faulkner, którego twórczość zostanie omówiona w innym rozdziale z uwagi na jej przynależność do literackiej tradycji Południa Stanów Zjednoczonych, stanowili swoistą "pierwszą linię" amerykańskich modernistów. Nieco w ich cieniu tworzyli inni wybitni pisarze, dla których modernizm był bliski z racji światopoglądowych i estetycznych; wymieńmy znanego w Polsce Henry’ego Millera (1891-1980), autora Tropic of Cancer (Zwrotnik Raka, 1934) i Tropic of Capricorn (Zwrotnik Koziorożca, 1939), Djunę Barnes (1892-1982), autorkę ważnej książki Nightwood (Drzewo nocy, 1936), Nathanaela Westa (1903-40), który napisał apokaliptyczne powieści Miss Lonelyhearts (1933) i The Day of the Locust (Dzień szarańczy, 1939), Thomasa Wolfe’a (1900-38), spod którego pióra wyszły quasi-autobiograficzne książki Look Homeward, Angel (Spójrz ku domowi, aniele, 1929) i You Can’t Go Home Again (Nie ma powrotu, 1940).