Reklama

Komedia

Swoistą instytucją demokracji ateńskiej V wieku p.n.e. była wystawiana w czasie Dionizjów i Lenajów komedia (z gr. komos – wesoły pochód). Zasadniczo różna od tragedii, z innymi wymogami scenicznymi (maska komiczna, doczepione do szat fallusy) i oddana pod opiekę muzie Talii, miała ona swój własny język, inną strukturę i odmienny chór (od jego charakteru nader często pochodzą tytuły sztuk), który w parabazie, typowo komicznym przerywniku akcji, zwracał się wprost do widowni. Autor komedii nader często ustosunkowywał się do bieżących kwestii życia politycznego i literackiego, przy czym bezpośredniość (i gwałtowność) przypuszczanych na osoby publiczne ataków może niekiedy zdumiewać dzisiejszego czytelnika – taki typ twórczości reprezentują utwory żyjącego na przełomie V i IV p.n.e. Arystofanesa. Pozostało po nim 11 sztuk. Największym zainteresowaniem cieszą się Chmury, w których poeta, zwolennik tradycyjnego ateńskiego wychowania, rozprawia się z sofistycznymi nowinkami, które reprezentuje tu, o ironio!, Sokrates (tytuł zawdzięcza sztuka bóstwom wymyślonym i przywołanym przez filozofa), poświęcone polemice z Eurypidesem Żaby (to w tej komedii Dionizos wyprawia się do Hadesu chcąc stamtąd uwolnić tragika) i bardziej odrealnione Ptaki, opowieść o utopijnym królestwie ptaków, do którego trafia dwu Ateńczyków.

Reklama

Antywojenne przekonania Arystofanesa i jego niechęć do polityki ateńskiego demagoga Kleona znalazły z kolei wyraz w Rycerzach, Pokoju, Acharniakach i Lizystracie (w tej ostatniej do zawarcia pokoju skłania zwaśnionych Ateńczyków i Spartan seksualny strajk kobiet pod wodzą tytułowej Lizystraty). W Osach znajdujemy satyrę na szerzące się w Atenach pieniactwo sądowe, w Plutosie analizuje Arystofanes ludzkie pragnienie bogactwa, Kobiety na święcie Tesmoforiów po raz wtóry biorą za cel ataków Eurypidesa, zaś w Kobietach na zgromadzeniu ludowym bohaterka podstępem przejmuje władzę i zaprowadza nowy, lepszy porządek w Atenach.

Aktualność dzieł Arystofanesa i siła jego szyderstw naraziły poetę na spore nieprzyjemności ze strony faworyzowanego w tym okresie przez lud Kleona i w ostateczności ostrze komedii mocno stępiono zakazując imiennych ataków. Zakaz ten doprowadził do stopniowego odchodzenia od bieżących kontrowersji politycznych ku reprezentowanej przez Aleksisa komedii średniej i wreszcie czysto, jak to się czasem nazywa, „mieszczańskiej” komedii nowej, którą reprezentują sztuki Menandra zachowane w nielicznych (poza Odludkiem) fragmentach, ale znane z łacińskiej przeróbki Terencjusza. W miejsce aktualnych polemik znajdujemy tam zaginione dzieci, nierozpoznane narzeczone, dobre (względnie złe, czyli chciwe) hetery, przemyślnych niewolników, skąpych stryjów (lub ojców) i rozrzutnych synów lub bratanków.

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama