Powieść pisana w konwencji monologu wewnętrznego - tzw. strumienia świadomości (stream of consciousness) - wynikała z nowych założeń formalnych. Pragnęła przekazać życie wewnętrzne bohatera, którego następstwem jest świadoma myśl i zachowanie.
Rozbijała reguły jasności leksykalnej, poprawności gramatycznej, interpunkcji. Pozornie bezładna wypowiedź miała dokładnie odwzorować to, co dzieje się w umyśle człowieka. Jednym z pierwszych przykładów takiego monologu wewnętrznego jest powstały w XVIII w. Tristram Shandy Sterne’a. W XX w. wprowadziła go Dorothy Richardson w 12-tomowym cyklu powieści Pilgrimage (Wędrówka, 1915-38). Wszystkie tomy miały być drobiazgowym odtworzeniem stanów i przeżyć Miriam, młodej dziewczyny.
Nie okazały się na tyle interesujące, aby porwać czytelnika. Autorka jest jednak prekursorką tej nowej formy narracyjnej, którą potem rozwiną J. Joyce i W. Woolf. Wirginia Woolf (1882-1941) urodziła się w rodzinie spokrewnionej bądź zaprzyjaźnionej z wieloma sławami literackimi epoki wiktoriańskiej. Od najmłodszych zatem lat przebywała w otoczeniu intelektualistów. Słabe zdrowie nie pozwoliło jej na regularne studia, wykształcenie zdobywała u prywatnych nauczycieli. Działalność literacką rozpoczęła od recenzji drukowanych w "Times Literary Supplement". Mieszkając w Londynie była związana z Grupą Bloomsbury, to dom Wirginii był miejscem jej spotkań. Ten awangardowy zespół głosił uczciwość intelektualną, tolerancję dla po- staw i przekonań, dążenie do prawdy. Potępiał przesądy, nieszczerość i konwencjonalność.
Później krytykowano Bloomsbury za snobizm i pięknoduchostwo. Pisarka wraz z mężem Leonardem założyła wydawnictwo "Hogarth Press". Miało ono popierać wartościowe utwory awangardowe mało znanych autorów. Koncentracja na psychologii i życiu wewnętrznym nie przeszkadzała Wirginii interesować się zagadnieniami społecznymi i politycznymi. Szczególnie bliska była jej sprawa równouprawnienia kobiet. W głośnym eseju A Room of One’s Own (Ich własny pokój, 1929) stwierdziła, że gdyby dać kobietom ich własny pokój i pięćset funtów rocznie tworzyłyby dzieła nie ustępujące rangą dziełom mężczyzn. Jest uważana za pionierkę literackiego feminizmu. Głęboko wrażliwa natura kazała jej protestować przeciwko okrucieństwom wojny.
Wybuch II wojny światowej pogłębił u niej nastroje depresji. Po nalotach bombowych na Londyn i w obawie, że jej nowa powieść może nie odnieść sukcesu, popełniła samobójstwo, rzucając się w Sussex do rzeki. Jej debiut książkowy to The Voyage Out (Podróż w świat, 1915). Powieść jest historią młodej dziewczyny, która usiłując się wyzwolić z konwenansów swego środowiska wyrusza w podróż morską. Doświadcza miłości i choroby, a na końcu znajduje śmierć. Już w tej pierwszej powieści rysują się główne cechy pisarstwa Woolf: skrótowe przedstawianie akcji, achronologia, skłonność do symbolicznego ujmowania przeżyć i losów, kobieca wrażliwość w spojrzeniu na świat. Wiele miejsca zajmuje miłość, którą autorka uważa za najwartościowsze z ludzkich przeżyć.
Uskazuje też bogactwo stanów ludzkiej psychiki i ubóstwo ich zewnętrznych przejawów. W Jacob’s Room (Pokój Jakuba, 1922) zewnętrzna warstwa narracji jest tłem dla analizy psychologicznej. Jest to próba stworzenia portretu bohatera, młodego mężczyzny, który zginął na wojnie. Przez dwadzieścia lat życia Jakuba zmieniały się pokoje, w których zamieszkiwał. Przede wszystkim jednak on sam ulegał przemianom, które usiłujemy od- tworzyć na podstawie migawkowych wrażeń innych ludzi. Żadna z tych osób nie może jednak poznać go całkowicie.
Konieczne jest poprzestanie napowierzchownych doznaniach. Właśnie od Pokoju Jakuba zacznie Woolf konsekwentnie stosować w swej prozie technikę strumienia świadomości. Przekonanie o nieprzenikalności międzyludzkiej przestrzeni i o braku dostępu do cudzej osobowości widoczne jest także w Mrs. Dolloway (Pani Dolloway, 1925). Akcja obejmuje jeden czerwcowy dzień. Bohaterami są ludzie, którzy się nie znają, ale łączy ich niemożność nawiązania kontaktu ze światem i ludźmi, z którymi żyją. Pani Dolloway cały dzień spędza na przygotowaniach do wieczornego przyjęcia.
W ten sam dzień młody człowiek Septimus, po wojnie nie mogący sobie poradzić ze swymi zaburzeniami psychicznymi, postanawia odebrać sobie życie. Na przyjęciu pani Dolloway dowiaduje się od znajomego o tym tragicznym wydarzeniu. Autorka traktuje tych dwoje jak męski i żeński aspekt tej samej osobowości, tak wielkie jest ich psychiczne podobieństwo. W innych utworach Woolf podtrzymywała przekonanie, że jedynie ludzka psychika jest prawdziwą rzeczywistością (Night and Day / Noc i dzień, 1919; To the lighthouse / Do latarni morskiej, 1927; Orlando, 1928; The Waves / Fale, 1931). Na uwagę zasługują jej eseje krytyczne, mówiące o poetyce i problemach awangardy. Przeciwstawia się w nich sztuczności powieści realistycznej (The Common Reader / Książki dla wszystkich, 1925-1932).