Romantyzm odcisnął swoje piętno na literaturach większości państw europejskich, w wielu z tych najmniejszych dając początek literaturom narodowym (zwłaszcza na północy kontynentu). Również w literaturze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej pierwsze istotne dokonania pojawiają się właśnie w tej epoce. Wśród zasług twórców romantycznych szeregu krajów często czynnik literacki bywa jednak wtórny wobec społecznej czy politycznej rangi ich dokonań, gdyż rewolucjonizm artystyczny łączyli z politycznym i społecznym. Poniższy skrótowy przegląd nie ma ani ambicji kreowania hierarchii pisarzy, ani odnotowania wszystkich przejawów twórczości zaliczanej do romantyzmu, bo w pracy o popularnym charakterze to i niemożliwe, i niepotrzebne.
Grecja zajmuje ważne miejsce w mitologii romantyzmu. To jej przecież, i jej walce o wyzwolenie spod tureckiej niewoli, najwybitniejsi romantycy poświęcili dziesiątki utworów (wy- mieńmy najbardziej znane: Grecja Shelleya, Navarino, Entuzjazm, Canaris Hugo, powieść Hyperion Hölderlina, Lambro, powstańca grecki Słowackiego, Greczynko wierna... Puszki- na), greckie tło mają poematy Byrona (Giaur, Korsarz, Wędrówki Childe Harolda), a sam poeta brał udział w walkach i w Grecji umarł. Greckie powstanie było też inspiracją dla romantyzmu politycznego, którego przejawem były np. powstania - dekabrystów w Rosji i listopadowe w Polsce. Dla literatury greckiej (a właściwie: nowogreckiej, bo termin "literatura grecka" stosuje się do twórczości starożytnych) tej epoki najważniejszą postacią jest rówieśnik Mickiewicza Dionisios Solomo`s (1798-1857). Do dziś każdy Grek zna przynajmniej fragmenty jego obszernego Hymnu do Wolności, gdyż zaczerpnięto z niego tekst hymnu narodowego. W swoich utworach atakował przemoc rządzącą światem i jej konsekwencje, zniewolenie, apoteozował wolność, opiewał bohaterstwo walczących i ich ofiarę. Znalazł w Grecji wielu uczniów i naśladowców, nazywany bywa ojcem nowożytnej poezji greckiej.
We Włoszech romantyzm jest nierozerwalnie związany z Risorgimento, ruchem politycznym na rzecz wyzwolenia kraju spod obcej dominacji i jego zjednoczenia. Idea ta nabrała wyraźnej dynami- ki w czasach napoleońskich, które przyniosły początko- wo wyzwolenie spod zależności od Austrii. W literaturze odbiciem tych zjawisk jest twórczość preromantyków włoskich, zwłaszcza Ugo Foscolo (1778-1827), autora poematów Groby i Gracje. Wśród twórców romantyzmu włoskiego najwybitniejszy jest Alessandro Manzoni (1785-1873), w którego długim życiu działalność literacka obejmuje w zasadzie jedynie lata 1812-27. Manzoni nie kreuje bohaterów bajronicznych, odrzuca romantyczne zainteresowanie fantastyką (wysoko za to ceni lud), skupia się na relacjach między historią, opisującą fakty, a literaturą, ukazującą motywy ludzkich działań i człowiecze uczucia.
Duże zainteresowanie wykazywał dla problemów języka, studia na ten temat publikował do końca życia, gdy choroba psychiczna uniemożliwiła mu już twórczość stricte literacką. Jego główne dzieło to powieść historyczna Narzeczeni, pisywał też utwory poetyckie i tragedie. Jednym z najwybitniejszych liryków tej epoki, nie tylko włoskich, był Giacomo Leopardi (1798-1837). Jak Krasiński pochodził z rodziny arystokratycznej (tyle, że zrujnowanej), jak on był w dzieciństwie silnie zdominowany przez rodziców (zwłaszcza matkę), wykazywał też wielokierunkowe zainteresowania intelektualne. Miał naturę mizantropa, często uciekał od świata rezygnując z pomocy przyjaciół. Specyficznego kształtu nabierze romantyzm w Hiszpanii, gdzie będzie trwał daleko w głąb wieku XIX, równocześnie zaś pozbawiony zostanie prawie zupełnie pewnych nurtów (np. bajronizmu) typowych dla romantyzmu europejskiego, a złączy się blisko z prozą realistyczną, gdzie indziej raczej tylko współistniejącą czasowo z romantyzmem.
Angel Saavedra książę de Rivas (1791-1865) w młodości walczył z okupującymi Hiszpanię wojskami Napoleona, potem został skazany na śmierć za opozycję wobec przedstawiciela przywróconej na tron dynastii burbońskiej, Ferdynanda VII (karę zamieniono na wieloletnią banicję). Pisywał głównie nawiązujące do Calderona i Szekspira dramaty, dziś już nieco zapomniane (Don Alvaro - data jego wystawienia, 1835, uchodzi za początek romantyzmu hiszpańskiego, Rozczarowanie we śnie), romance (w tym Cudowną lilię, z lajtmotywem bliskim mickiewiczowskim Liliom), legendy (m.in. Maur podrzutek). Również przede wszystkim dramaturgiem był José Zorillay Moral (1817-93), autor Don Juana Tenorio. W liryce wyróżnił się José de Espronceda (1808-42).
Na Węgrzech, choć za twórcę tutejszego romantyzmu jest uważany poeta i dramaturg Mihaly Vörösmarty (1800-55), największy rozgłos - przynajmniej w Polsce - uzyskał poeta o pół pokolenia młodszy, Sándor Petöfi (1812-49). Był autorem płomiennych wierszy towarzyszących rewolucyjnemu zrywowi Węgrów w latach 1848-49, brał udział w walkach - m.in. jako adiutant dowodzącego w Siedmiogrodzie gen. J. Bema - i w walce zginął.
W Skandynawii przełom XVIII i XIX w. to okres kształtowania się świadomości narodowej i powstawania literatur ojczystych. Większość skandynawskich twórców romantycznych ma w tym dziele niezapomniane zasługi, co nie zmienia faktu, iż ich twórczość jest już dziś na ogół pokryta grubą warstwą pyłu zapomnienia. Z jednym wszakże znakomitym wyjątkiem, który stanowi pewien tłumaczony na wszystkie prawie języki świata Duńczyk, Hans Christian Andersen (1805-75). To przecież romantyczne zamiłowanie do fantastyki, się- ganie po inspirację do twórczości ludowej, stoi u źródła jego baśniopisarstwa. Romantycznego rodowodu można się także doszukać w częstym u Andersena motywie "brzydkiego kaczątka": bohatera krzywdzonego w młodości ze względu na swą odmienność (majątkową, etniczną itd.), zdobywającego sobie z czasem wybitną pozycję w społeczeństwie. To skądinąd los samego Andersena, a także oś fabularna kilku jego powieści "dla dorosłych" (Improwizator, Piotr Szczęściarz, Tylko grajek).
Podobnie w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej pisarze nur- tu romantycznego stoją u początków literatury amerykańskiej. Za pierwszą nowelę amerykańską jest uznawane opowiadanie Rip Van Winkle Washingtona Irvinga (1783-1859), pisarza średniej rangi, ale niesłychanie w początkach XIX w. popularnego w Europie, gdzie jego utwory budowały bliski ideom Rousseau mit szlachetnego czerwonoskórego, żyjącego w szczęściu na łonie natury. Zespolenie człowieka z naturą opiewa inny autor utworów poświęconych Indianom, James Fenimore Cooper (1789-1851). Jego powieści o Skórzanej Pończosze (m.in. Ostatni Mohikanin, Preria, Tropiciel śladów) do dziś zachowały popularność, choć aktualnie zaliczane są raczej do literatury młodzieżowej.
W poezji amerykańskiej tego okresu wyróżnia się twórczość Henry Wadswortha Longfellowa (1807-82), autora inspirowanej legendami indiańskimi Pieśni o Hajawacie oraz Emily Dickinson (1830-86), za życia mało znanej. Oryginalnym amerykańskim wkładem w ideologię epoki jest twórczość poety, eseisty i filozofa, Ralpha Waldo Emersona (1803-82), wyraziciela doktryny zw. transcendentalizmem, zakładającej doskonałość człowieka i głoszącej prymat woli człowieka nad okolicznościami zewnętrznymi. Podobne idee głosił myśliciel społeczny Henry David Thoreau (1817-62), autor przywoływanego często i dzisiaj (nie tylko w USA) Nieposłuszeństwa obywatelskiego. I wreszcie żyli w tej epoce dwaj twórcy, których recepcja należy już do następnych epok literackich (i wtedy zostanie omówiona): Walt Whitman i prekursor symbolizmu, Edgar Allan Poe.