Autorem pierwszych utworów literackich, jakie zostały spisane w języku łacińskim, jest Grek pochodzący z Tarentu, wyzwoleniec Liwiusza Salinatora, znany jako Liwiusz Andronik (Livius Andronicus), nauczyciel gramatyki, poeta i tłumacz. Do jego najważniejszych osiągnięć należy wprowadzenie na scenę rzymską dramatu – tradycja jednoznacznie uznaje datę wystawienia jego tragedii (240 r. p.n.e.) – za moment narodzin literatury łacińskiej. Zapisał się w pamięci potomnych również dokonany przezeń przekład Odysei (Odusia); zaznaczyć przy tym trzeba, że Liwiusz pojmował przekład jako akt twórczy, jako kreację samodzielnego tekstu, który będąc odpowiednikiem oryginału, posiada własne zalety literackie.
Niezależnie od wkładu Andronika odnotować wypada, że pierwsze zabytki piśmiennictwa łacińskiego obejmują inskrypcje, zapisy praw, listy obieranych corocznie urzędników (fasti consulares i fasti ponticales), kroniki pontyfików (annales – zawierały się w nich listy urzędników oraz notatki o ważniejszych wydarzeniach w życiu państwa; o ich wadze świadczyć może fakt, że za czasów Grakchów, w 2. połowie II wieku p.n.e., wybitny prawnik Mucjusz Scewola Pontifex postanowił uzupełnić utracone w pożarze zwoje) i kultowe pieśni Bractwa Arwalnego. Do rozwoju wymowy przyczynił się z kolei uważany za ojca retoryki łacińskiej wybitny polityk, cenzor z 312 p.n.e., Appiusz Klaudiusz zwany Ślepym.