Dzieło Dantego to nie tylko najbardziej znana Boska Komedia, która powstała w języku włoskim. Napisał jeszcze w języku łacińskim traktaty De vulgari eloquentia (O mowie pospolitej) i De monarchia (O monarchii), a także dwa mniejsze dzieła po włosku: La vita nuova (Życie nowe) i Convivio (Biesiada). Niektórzy uczeni byli zdania, że Życie nowe wraz z Biesiadą i Boską Komedią tworzą trylogię. Życie nowe to zbiór wierszy przeplecionych fragmentami prozy. Opisuje w nim dzieje swej miłości do Beatrycze (Bice) Portinari, kobiety z Florencji, która była jego prawdziwym natchnieniem. Ujrzał ją po raz pierwszy w 1274 r.
Dante Alighieri urodził się we Florencji w maju 1265 r. Należał jako szlachcic do obozu politycznego gwelfów. Ugrupowanie to spierało się nieustannie z inną partią, z gibelinami, do której należeli arystokraci popierani przez cesarza. Jako bardzo młody człowiek zaczął pisać wiersze, tzn. oddał się sztuce układania rymów, jak sam pisze w Vita nuova, a były to najczęściej utwory poświęcone tematyce miłosnej. W czasach owych układanie rymów w języku włoskim uchodziło za rodzaj zabawy, towarzyskiej gry. Jednak Dante działalność rymotwórczą traktuje poważnie, czyni z niej akt sztuki. Przyjaźni się w tym czasie z Guido Cavalcantim. Razem tworzą coś na podobieństwo programu poetyckiego. W tym samym czasie Dante niezwykle intensywnie studiuje łacińskich poetów – szczególnie dużo uwagi poświęca Wergiliuszowi. Ten rzymski poeta stanie się jego mistrzem w słowie. Jemu będzie zawdzięczać sławę, jak sam napisze w pierwszej części Boskiej Komedii. Dante będzie także wnikliwie studiował Boecjusza i Cycerona. Rozbudzone zainteresowania filozoficzne znajdą później miejsce w twórczości Dantego. Poeta będzie sławił mądrość, ale i miłość cielesną oraz zalotność (dworską manierę), na co wpływ miała lektura znakomitych trubadurów prowansalskich.
Dante piastował wysokie urzędy w swojej rodzinnej Florencji. Gdy doszło do pewnych nieporozumień (które miały dość skomplikowany przebieg), musiał udać się na wygnanie. Michele Barbi pisał o tym fakcie: Wygnanie rozszerzyło horyzont Dantego i z Florentczyka przedzierzgnęło go w obywatela Italii. Nie znaczy to, że Florencja była w owym czasie słabym punktem obserwacyjnym w porównaniu z innymi dzielnicami Włoch; nie znaczy to, że poeta nie opłakiwał drogiego sercu miasta, które wygnało go za to właśnie, że umiłował jego niezależność i jego pokój; nie znaczy to, że nie zabiegał początkowo razem z towarzyszami niedoli o odzyskanie tego, co utracił [...].
Dante oglądając na wygnaniu zło i niesprawiedliwość, okrutne rządy, bezprawie – począł rozważać, sam z sobą, jak ująć w słowa całe to wielkie zamieszanie światowe i jak jednocześnie wprowadzić porządek w chaos życia za pomocą myśli i słów. Wtedy pojawił się pomysł wielkiego traktatu o człowieku i Bogu, o porządku – pomysł napisania Komedii (Commedia), która od XVI w. nazywana była Boską (La Divina Commedia). Poemat miał być ratunkiem dla ludzi, sumą wiedzy o świecie, symbolach i prawdach skrytych za symbolami, miał być książka porządkującą rozsypujący się świat.
Poemat Dantego to traktat o losie człowieka. To także suma doświadczeń i wiedzy człowieka średniowiecznego.