Literatura krajów jugosłowiańskich nie stanowi odrębnej całości, lecz różnie rozwijała się u poszczególnych narodów, podlegających różnym procesom historycznym. O zjawiskach korespondujących z renesansem europejskim możemy mówić zwłaszcza w literaturze chorwackiej i słoweńskiej. Ożywienie humanistyczne w Chorwacji dokonało się zwłaszcza na terenie Dalmacji ze względu na intensywne kontakty z Włochami. Od XV do XVII w. ośrodkiem kultury był Dubrownik (do tej pory niektórzy uważają go za najbardziej włoskie pod względem architektonicznym miasto w Europie!). Dlatego renesans w Dalmacji nazywa się często dubrownickim, choć obejmował również inne miasta.
W drugiej połowie XV w. rozwija się literatura nowołacińska, której wczesnym przedstawicielem był Juraj Šižgorić (zm. ok. 1492 r.). Chorwackiego pochodzenia był związany trwale z kulturą węgierską Janus Pannonius. Niektórzy humaniści tworzyli równolegle po łacinie i w ludowym języku chorwackim. Należy do nich Marko Marulić ze Splitu (1450-1524), tłumacz dzieła O naśladowaniu Chrystusa, pisarz filozoficzno-moralny (znany był jego Dialog o pochwale Herkulesa), teolog i historyk, autor obszernej łacińskiej epopei Judyta (1501) i chorwackiej Modlitwy przeciw Turkom.
Innymi poetami tego okresu piszącymi po chorwacku byli Šiško Mencˇetić (1457-1527) i Džore Držić, obaj petrarkiści i piewcy miłości, z tym że poezja drugiego była bardziej uduchowiona, pierwszy natomiast, arystokrata w całym tego słowa znaczeniu, pisał wiersze lżejsze, nawet nieco frywolne. Znacznym ośrodkiem była wyspa Hvar. Tworzył tam Hanibal Lucić, autor Pochwały Dubrownika, wierszy miłosnych oraz sztuki Niewolnica, uważanej za pierwszy świecki dramat chorwacki. Bohaterką jest porwana przez Turków dziewczyna, sprzedana na targu w Dubrowniku, a potem wykupiona. Działający tam także Petar Hektorović (1487-1572), sławny z eklogi Rybołówstwo oraz gawędy rybackie, do której wprowadził pieśni śpiewane podobno rzeczywiście przez rybaków.
Mavro Vetranović (1482-1576) benedyktyn, poeta-myśliciel i moralista, podejmował w swych dramatach tematy biblijne (dramat: Ofiara Abrahama) i mitologiczne (Orfeusz). Pisał też wiersze liryczne, satyry, wierszowane kazania, poematy, wśród których wybija się niedokończony Pielgrzym, religijne dzieło z elementami autobiografii i fantastyki. Wpływy włoskie i tradycje petrarkizmu widoczne są silnie w karnawałowym widowisku-maskaradzie Cyganka (za autora uważany był długo Andrija Èubranović, tymczasem był nim Mikša Pelegrinović).
Na miano najlepszego komediopisarza zasłużył tworzący w XVI w. Marin Držić (1505-67), wykształcony w Sienie, prawnik, organista, wreszcie ksiądz; po wdaniu się w jakieś knowania polityczne zakończył burzliwy żywot w Wenecji. Był założycielem teatru w Dubrowniku, dla którego tworzył komedie i dramaty pasterskie, cenione za barwny, cięty język. Można w nich dostrzec obrazki obyczajowe z życia ówczesnego Dubrownika.
Literatura dubrownickiego renesansu osiąga swój szczyt w twórczości Ivana Gundulicia (1589-1638), patrycjusza i senatora, autora wierszy miłosnych i religijnych, dramatopisarza. Jego twórczość swymi klimatami dotyka jednak często tematyki i stylistyki barokowej. Zasłynął przede wszystkim trzyaktowym dramatem pasterskim Dubravka, poematem Łzy syna marnotrawnego i monumentalnym eposem Osman.
W Dubravce pod kostiumem pasterskim można odczytać trochę gorzkich refleksji społecznych, ale ostateczna wymowa sztuki jest pogodnym triumfem sprawiedliwości i piękna. Łzy syna marnotrawnego (1622), pełne liryzmu i smutnej refleksji nad zmiennością losu ludzkiego, przejawiają już konwencję barokową, która jeszcze jaskrawiej rysuje się w Osmanie, wzorowanym na Orlandzie Ario, lecz opierającym fabułę na współczesnych wydarzeniach, m.in. wiktorii chocimskiej z 1621 r. Dlatego w poemacie, liczącym około 11 tys. wersów, zawarta została piękna pochwała Polski i następcy tronu Władysława IV Wazy, który ukazany został jako główny sprawca zwycięstwa (podobną reklamę robił mu we Włoszech m.in. Maciej Kazimierz Sarbiewski).
Osobnym zjawiskiem tej epoki jest literatura związana z reformacją, która powstawała w Słowenii i (w mniejszym stopniu) w Chorwacji. Na ziemiach chorwackich działał Antun Dalmatin, autor i tłumacz pism religijnych, katechizmów i kazań.
Na przełomie XVI i XVII w. zaczęła się też rozwijać polemiczna literatura katolicka, inspirowana przez działających tam od 1596 r. jezuitów. W Słowenii, gdzie protestantyzm był szeroko rozpowszechniony w XVI w., co sprzyjało powstawaniu pism w języku narodowym, odznaczył się szczególnie Primož Tubar (1508-86), autor tłoczonych własnym nakładem w Tybindze Katechizmu i Elementarza (1551). Pisał też własne wiersze, przekładał psalmy, Nowy Testament i pisma Lutra. Jego dzieło kontynuował Jurij Dalmatin, tłumacz całości Pisma Świętego (1584). Po 1598 r. wszystkich różnowierczych duchownych skazano na los wygnańczy, lecz nie zahamowało to ruchu umysłowego i wzrostu świadomości narodowej.