Tematyka chłopska była wyjątkowo popularna, obrazków ze wsi tak w typie pejzaży, jak portretów chłopskich oraz opisów pracy i święta, było bardzo dużo, choć okres pozytywizmu przyniósł dla poezji również "odkrycie" tematu miasta (W. Gomulicki, Or-Ot).
Utrzymywała się jeszcze, ale słabła, tendencja do ujmowania życia wsi w kategoriach folkloryzmu: tęsknych stylizacji pieśniowych o miłości lub smutnym losie, dziarskich stylizacji tanecznych. Na wzór Ujejskiego "tłumaczeń Szopena" postało sporo tekstów ilustrujących czy interpretujących utwory muzyczne oraz malarskie o tematyce ludowej. Nowością były wiersze Asnyka i Konopnickiej, w których bohaterem lirycznym nie był anonimowy "lud" w kostiumie folklorystycznym, ale chłop - określony realiami, w których żył, pokazany w zmaganiach się z codziennym losem. Inspiracje folklorem dotyczyły przejmowania poetyki folkloru oraz kreacji bohatera.
Z surową prostotą i celnością wypowiedzi bohater liryczny konceptualizował świat we własnych słowach i pojęciach, z pozycji własnych interesów, lęków i nadziei, pokazywał wieś "od środka". Do najlepszych wierszy Asnyka należy cykl Z motywów ludowych (Siwy koniu, Szumi w gaju brzezina, Bodaj owa rzeczka..., Chłopca mego mi zabrali...). Klasykiem tej odmiany jest niewątpliwie Konopnicka (cykle: Wieczorne pieśni, Na fujarce, Z łąk i pól, Piosnki i pieśni, Na palecie, Po rosie, Z chaty, Nowe pieśni). W nurcie tym mieściły się utwory opisujące tragizm egzystencji (Hej, mruga na mnie..., Dzwony [A gdy skonał w czarnej chacie...]) oraz wyrażające treści patriotyczne (Jaśków sen). wartości utwory te nie miały (Paweł Kośminski, piszący jako Paul de Coś, w osobno wydanych poezjach wolał się prezentować jako smutny liryk).
W Galicji żywa była satyra polityczna i obyczajowa. W Krakowie powstał np. poemat heroikomiczny Klemensa Bąkowskiego Pan Mateusz czyli ostatni zajazd na Kleparzu, Kazimierza Bartoszewicza Ogniem i mieczem, we Lwowie znanymi humorystami byli Chochlik (Włodzimierz Zagórski) i Rodoć (Mikołaj Biernacki). Humory- styczna prasa galicyjska często zamieszczała utwory antycarskie i antybismarckowskie, podtrzymując narodową spoistość. Równie często w krzywym zwierciadle pokazywała galicyjski Sejm Krajowy i wolty ideowe polityków. Niektóre utwory, jak Rodocia Idylla maleńka taka.. lub Zagórskiego Historia patriarchy Noego (Nasz praszczur Noe świętym był / I chadzał wciąż przed Panem) weszły na długie lata do polskiej kultury.