Jednym z najbardziej oryginalnych zjawisk literackich, filozoficznych, teologicznych był palamizm, którego twórcą był Grzegorz Palamas. Urodził się w 1296 lub 1297 roku w Konstantynopolu. Jego ojciec, Konstantyn Palamas, był wychowawcą późniejszego cesarza Andronikosa III. Do śmierci ojca Grzegorz przebywał na cesarskim dworze i wychowywał się wspólnie z przyszłym cesarzem. Studiował gramatykę i retorykę.
Około 1316 roku udał się na górę Athos, żeby zostać mnichem. W klasztorze spędził siedem lat. Następnie przebywał jakiś czas w Tesalonice (podczas najazdów tureckich ok. 1325 roku). Później osiadł wraz z dziesięcioma towarzyszami w Beroia, gdzie prowadził życie pustelnicze, aby z powodu zatargów z Serbami wrócić na górę Athos. Był przez pewien czas igumenem (przełożonym w klasztorze). Później znowu poświęcił się życiu pustelniczemu niedaleko klasztoru Saby. Uważano, że miał kontakty z messalianami i przejął część ich poglądów – dlatego został w 1337 roku oskarżony o herezję.
Spory dogmatyczne doprowadziły do synodu w Konstantynopolu (1341), gdzie Grzegorz Palamas zwyciężył. Na następnym synodzie w 1351 roku Grzegorz także odniósł zwycięstwo, a jego nauki weszły do oficjalnej wykładni teologicznej Kościoła wschodniego. Grzegorz umarł w Tesalonice 14 września 1359 roku. W 1368 roku został ogłoszony świętym.
Nauka Grzegorza Palamasa, zwana od jego imienia palamizmem (albo też hezychazmem) była dogmatycznie opracowaną koncepcją duchowości mistycznej i ascetyzmu. W palamizmie istnieje przeświadczenie, że nie można Boga ani ogarnąć ludzkim rozumem, ani niczego o nim powiedzieć. Bóg jest niepoznawalny, a jego przejawem – jakby odbiciem – jest promienista i światłodajna energia. Energia zaś taka jest promieniowaniem Trójcy Świętej. Symbolem jej jest słońce. Człowiek może dążyć do połączenia się z tym Światłem. Drogą do Światła jest kontemplacja i uspokojenie wewnętrzne (hesychía).
Człowiek powinien obumrzeć dla świata i tego, co świeckie. Naukę powyższą zawarł Grzegorz Palamas m.in. w piśmie pt. O świętych hezychastach. W piśmie tym zwalcza antypalamistów, czyli pisarzy ortodoksyjnych. Cała bogata twórczość Grzegorza stoi na wysokim poziomie artystycznym, był wszak retorem. Posługuje się pięknym językiem greckim. Jest autorem licznych traktatów, kazań, dialogów, zbiorów sentencji, wyciągów z pism greckich Ojców Kościoła.
Jednym z licznych, a jednocześnie ostatnim z pisarzy polemizującym z palamizmem był patriarcha Konstantynopola w latach 1334-47 Manuel Kalekas, który pod koniec życia został mnichem w klasztorze Pera. Zwalczał on palamizm przytaczając w argumentacji cytaty z Ojców Kościoła. Był zwolennikiem powrotu do wspólnoty z Kościołem zachodnim (co w sytuacji atakowanego przez Turków cesarstwa miało silny kontekst polityczny – liczono w zamian na pomoc Zachodu przeciw Osmanom). Po przejściu na katolicyzm napisał dzieło O wierze i początkach wiary katolickiej. Był tłumaczem z łaciny na grekę traktatu Boecjusza zatytułowanego De trinitate (O Trójcy).