Poezja ostatniej fazy literatury bizantyńskiej wraca do tematów religijnych. Potwierdza się to na przykładzie twórczości Manuela Holobolosa. Poeta ten działał w 2. połowie XIII wieku. Był osobistym sekretarzem cesarza Michała VIII Paleologa. Gdy cesarz ukarał go obcięciem nosa i warg, schronił się w klasztorze Studios. Tam działał jako kaznodzieja i nauczyciel. W 1267 roku został powołany na wykładowcę logiki i retoryki w szkole patriarchalnej przy Hagia Sophia. Był zagorzałym przeciwnikiem unii kościelnej z Zachodem, za co został zesłany do klasztoru w Nikei. Był autorem 20 hymnów religijnych. Inne wiersze Holobolosa głoszą chwałę Matki Bożej. Pisał także monostychy (utwory jednowersetowe) o Męce Pańskiej.
Ciekawym poetą przełomu XIII i XIV wieku był Manuel Files z Efezu. Był uczniem historyka Jerzego Pachymeresa. Nie piastował żadnego ważnego stanowiska na dworze, brał jednak udział w cesarskich poselstwach na Ruś, do Persji, Arabii, a nawet do Indii. Jest autorem ponad 20 tys. utworów poetyckich. Napisał traktat poetycki O przymiotach zwierząt, który podzielił na 119 rozdziałów. Utwór sprawia wrażenie osobliwego chaosu i pomieszania: jest mowa o lwie, zaraz potem o rybie drętwie, panterze, szakalu, mitycznej rybie Etnie i wole. Dziełem przyrodniczym jest także Opis słonia. Utwór został zadedykowany cesarzowi i na końcu opatrzony życzeniami, aby cesarz żył jak słoń – 300 lat. Poeta żył z poezji okolicznościowej, tworzył na zamówienie setki utworów. Język, którym pisał, był żywy, a tematyka utworów bardzo zróżnicowana.
W XIV wieku tworzył na Cyprze niejaki Jerzy Lapethis, który napisał zbiór utworów poetyckich pt. Wiersze improwizowane na temat całej nauki. Widać w tym utworze już wyraźne wyczerpanie bizantyńskiej literatury, która staje się wtórna. Jeszcze na przełomie XIV i XV stulecia powstał piękny zbiór poezji miłosnych pt. Rodyjskie pieśni miłosne (inna nazwa tego zbioru Alfabet miłości). W jedenastu początkowych utworach, które zostały ułożone akrostychicznie (alfabetycznie) od A do M ma miejsce agon (jakby miłosny spór) dziewczyny i chłopca, którzy śpiewają na przemian. Druga część – 15 dystychów (dwuwierszy) – to narzekania miłosne mężczyzny. Część trzecią stanowią różne teksty erotyczne.
Samodzielnym gatunkiem bizantyńskim, który cieszył się w cesarstwie wyjątkową poczytnością, były powieści poetyckie o Aleksandrze Wielkim. Powieści te były znane pod nazwą aleksandreid. Typową aleksandreidą jest utwór o dużej wartości literackiej pt. Król Aleksander z przełomu XIII i XIV wieku. Jest to literatura przypominające zachodnie gesta albo chanson de geste, gdyż opisywane są przede wszystkim chwalebne wojenne dokonania bohatera. Powieść opracował anonimowy poeta. Utwór został spisany w języku ludowym i szybko został przetłumaczony na wiele języków, m.in. na gruziński, etiopski, słoweński, rumuński.
Tak jak pierwszą i największą poezją grecką była Iliada u zarania kultury greckiej, tak zmierzchająca kultura bizantyńska wydała jakby drugą Iliadę. Na polecenie despoty Epiru, Jana II Komnena Angelodukasa (1323-35). Konstantyn Hermoniakos dokonał przeróbki Iliady na grekę ludową i dla wszystkich zrozumiałą. W ten sposób postała nowa wersja Iliady w 8799 wersach. Iliada Hermoniakosa zaczyna się od prezentacji rodu Homera, jego losów, a kończy na zemście Hekabe. Epilog utworu jest filozoficzną medytacją kruchości i ulotności życia człowieka na ziemi.