Jednym z najważniejszych tekstów inicjujących ruch oświecenia jest Słownik historyczny (Dictionnaire historique et critique) napisany przez Pierre’a Bayle’a.
Jest to dzieło informacyjne, będące swego rodzaju arsenałem myśli, z którego czerpali obficie filozofowie XVIII wieku: znajduje się tam większość przytaczanych przez nich argumentów filozoficznych i historycznych.
Autor słownika apeluje o tolerancję, wzywa do walki z przesądami i uprzedzeniami - stanowić będzie inspirację dla całej myśli osiemnastowiecznej. Bayle twierdzi, że prawdy wiary trudno jest pogodzić z rozumowaniem logicznym, wobec tego za jedyną podstawę ich prawdziwości uznaje fakty historyczne, które także poddaje krytycznym badaniom.