Reklama

Sofiści- filozofia

Nie miejsce tu na dogłębne omówienie myśli tytanów greckiej filozofii. Jednak nie sposób ją całkowicie z historii literatury wyeliminować, zwłaszcza kiedy spojrzymy na ogromną spuściznę literacką Platona czy Arystotelesa. Szczególne miejsce w literaturze zajmują sofiści, choć ich twórczość dotarła do nas jedynie we fragmentach. Nawet ta niewielka spuścizna pozwala jednak stwierdzić, że ich znaczenia dla kultury Grecji przecenić nie można.

Reklama

Pochwała Heleny i Palamedes, wielkie mowy popisowe Gorgiasza z Leontinoj, męża stanu i mówcy z przełomu V i IV wieku, w których autor dowodzi odpowiednio zasług Heleny trojańskiej i niewinności straconego przez Greków Palamedesa, miały dla literatury i myśli greckiej co najmniej takie samo znaczenie, jak mistrzowskie zastosowanie metody maieutycznej i elenktycznej przez Sokratesa.

Dla sofistów słowo staje się narzędziem władzy, a zdolność wymowy i przekonywania rzeczą niezbędną w politycznym życiu miasta. To Protagoras z Abdery czyni człowieka miarą wszechrzeczy, to konsekwencje jego relatywizmu staną się ulubionym celem ataków Sokratesa – czym jest moralność, jeśli wszystko rozważać trzeba w odniesieniu do jednostki. Uczeń Protagorasa, Prodikos, i współczesny mu Hippiasz, zachowali etyczny charakter nauk poprzedników, broniąc użyteczności cnoty, ale już Trazymach z Chalcedonu wysunął znamienny argument, że w niektórych przypadkach niesprawiedliwość bywa lepsza od sprawiedliwości. Niejasna wciąż identyfikacja Antyfona sofisty z mówcą Antyfonem nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, czy Tetralogie tego drugiego (na zbiór składa się dwanaście mów dotyczących trzech spraw sądowych, po cztery na każdą w ustalonej sekwencji: pierwsza mowa oskarżyciela, pierwsza mowa obrońcy, druga mowa oskarżyciela, druga mowa obrońcy) wyszły spod ręki tego samego człowieka, który uznał prawo za narzędzie wyzysku słabszych i środek do zabezpieczenia interesów ustawodawcy, a także bronił człowieczeństwa niewolników.

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama