Wraz z wejściem wspomnianej uchwały w życie stało się palącą potrzebą zorganizowanie zjazdu pisarzy radzieckich oraz teoretyczne opracowanie nowego paradygmatu estetycznego, który stałby się obowiązującym modelem twórczości w ZSRR.
Pierwsze dokumenty programowe zostały opracowane tuż po tym, jak Gronski po raz pierwszy użył terminu "realizm socjalistyczny". 29 maja 1932 roku opublikowano na łamach "Litieraturnoj gaziety" deklarację Do roboty! (Za rabotu!) autorstwa Walerego Kirpotina, który pisał m.in.: Przed pisarzem stoi ważne, odpowiedzialne i zaszczytne zadanie - stworzyć takie utwory artystyczne [...], które pomogłyby wykarczować burżuazyjne nawyki ze świadomości ludzi. Środkami sztuki powinien pisarz brać udział w tworzeniu bezklasowego społeczeństwa. W drugiej połowie sierpnia 1934 roku odbył się starannie wyreżyserowany I Zjazd Pisarzy Radzieckich, na którym doszło do ostatecznego sformułowania i zatwierdzenia reguł oficjalnie już obowiązującej doktryny estetycznej. Jest nader wymowne, że na cztery referaty programowe - trzy zostały wygłoszone przez polityków (Żdanowa, Radka i Bucharina), a tylko jeden przez pisarza (Gorkiego).
Symptomatyczne było zwłaszcza wystąpienie Andrzeja Żdanowa, zatytułowane Literatura radziecka - najbardziej ideowa, najbardziej przodująca literatura świata, wygłoszone w formie kategorycznej, wykluczającej dyskusję. W przyjętym podczas obrad Statucie Związku Pisarzy znajdujemy kanoniczną definicję omawianego prądu: Realizm socjalistyczny, będąc podstawową metodą radzieckiej literatury pięknej i krytyki literackiej, wymaga od artysty prawdziwego, historycznie konkretnego odzwierciedlania rzeczywistości w jej rewolucyjnym rozwoju. Prawdziwość i historyczna konkretność artystycznej prezentacji winna się splatać z zadaniem ideowego przekształcania i wychowania ludzi pracy w duchu socjalizmu.
Statut określał także główne zadania pisarzy: aktywny udział w budownictwie socjalistycznym, obrona interesów klasy robotniczej oraz umacnianie władzy radzieckiej poprzez przedstawianie walki klasowej proletariatu.Literatura socrealistyczna została zatem podporządkowana ideologii partii komunistycznej, stała się jednym z wielu narzędzi władzy w kształtowaniu"właściwych" postaw obywatelskich i przeobrażaniu świadomości społecznej, stanowiła odzwierciedlenie systemu norm i nakazów polityki kulturalnej totalitarnego państwa. Pisarze mieli być, według określenia Stalina, "inżynierami dusz ludzkich".
Toteż wymagano od artystów tekstów napisanych językiem prostym, zrozumiałym dla przeciętnego czytelnika, postulowano też podejmowanie tematyki ściśle związanej z aktualnymi wydarzeniami i problemami, spośród których wymieńmy te najważniejsze: kształtowanie nowego typu człowieka, zdolnego wcielać w życie ideały socjalizmu, ujarzmienie sił natury, gloryfikacja pracy, walka klasowa, zagadnienie kolektywizmu. Wymienione cechy - choć w różnym nasileniu - charakteryzowały literaturę socrealistyczną przez cały okres jej panowania, czyli w latach 1929-53. Mimo zasadniczej jednolitości tego okresu, obok lat przedwojennych można wyodrębnić w nim jeszcze fazę wojny i dziesięciolecie powojenne. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wraz z atakiem Niemiec na Związek Radziecki w czerwcu 1941 roku uległ określonej zmianie kształt życia literackiego. W postulatach kierowanych pod adresem twórców przesunięto akcenty - problemy polityczne i społeczne ustąpiły miejsca zagadnieniu patriotyzmu, walka klas została wyparta przez wojnę ojczyźnianą.
Mobilizowano wszystkie siły, by rozbudzić w społeczeństwie uczucia patriotyczne. Wielu pisarzy zostało wówczas korespondentami wojennymi, m.in. Ilja Erenburg, Aleksander Fadiejew, Konstanty Simonow, Michał Szołochow, Aleksy Tołstoj. Od sierpnia 1946 roku zaś, kiedy opublikowano dwie uchwały KC WKP(b) dotyczące literatury, ponownie w centrum uwagi propagandystów sowieckich stanęły kwestie ideologiczne. Raz jeszcze wszczęto kampanię antyinteligencką, w której pojawiły się wyraźne akcenty antysemickie. Ponadto, ażeby być w zgodzie z wyrażonym po wojnie stwierdzeniem Stalina, iż w społeczeństwie socjalistycznym nie ma już konfliktów klasowych, toczy się zaś jedynie walka lepszego z dobrym, pisarze byli zobowiązani do respektowania tzw. zasady bezkonfliktowości, co w praktyce oznaczało idealizację rzeczywistości przedstawianej w utworach literackich.