(1867-1925)
powieściopisarz, nowelista, laureat Nagrody Nobla (1924), doskonały obserwator zewnętrznego świata wiernie rejestrujący bogactwo szczegółów wopisach sytuacji, ludzi icałych środowisk społ. Debiutował jako nowelista sięgający po naturalistyczne techniki wyrazu przedstawiając surowe warunki chłopskiej egzystencji wutworach Śmierć (1893), Zawierucha iSuka (1894). Ciekawe obserwacje obyczajowe iśrodowiskowe zawierają pierwsze powieści R. Komendiantka (1896) iFermenty (1897), wktórych wykorzystuje osobiste przeżycia. Sukcesem okazała się oryginalnie komponowana wukładzie scen powieść obłyskawicznie rozwijającej się Łodzi Ziemia obiecana (1899), wktórej miastu jako siedlisku bezwzględnych rozwiązań cywilizacyjnych przeciwstawia spokojną wieś. Dobry materiał scenariuszowy wykorzystał wekranizacji A. Wajda. Mitologizacją chłopskiego bytu jest pisana wlatach 1904-09, nagrodzona Noblem powieść Chłopi. Realizm wobserwacji obyczajów, psychologii, układów społecznych, oryginalna narracja trzech konwencji stylistycznych oraz naturalistyczne ujęcie sylwetek bohaterów icałego środowiska chłopskiego stanowią owalorach tego dzieła, które doczekało się ekranizacji wreżyserii
J. Rybkowskiego. Dużą wagę przywiązywał sam autor do hist. trylogii Rok 1794: Ostatni sejm Rzeczypospolitej, Nil desperandum, Insurekcja (1913-18), pozbawionej jednak głębszej myśli historiozoficznej. Pod wpływem twórczości
F. Dostojewskiego pozostaje szkic powieściowy Marzyciel (1908), utworami chybionymi okazują się powieść Wampir (1911) idramat ztego roku Przegrana. Obrazy Iwojny światowej utrwalone zostały wopowiadaniach m.in. Orka, Dola (1917) iEcha (1918), próbą oceny pierwszych lat powojennych jest m.in. Bunt (1924). Twórczość R. obok dzieł wielkich, trwałych wdorobku kultury zawiera utwory zdecydowanie mniej wartościowe iszybko zapomniane.