teoria kataklizmów
geologiczna teoria autorstwa G. Cuviera (1812), podająca, że w historii Ziemi zdarzały się okresowe katastrofy (kataklizmy), zmieniające budowę i prowadzące do zagłady uprzednio istniejącej fauny i flory; nowe gatunki miały powstawać w drodze kolejnego aktu stworzenia (kreacji) lub przybywały z obszarów przyległych; Cuvier chciał w ten sposób tłumaczyć obserwowaną zmienność gatunków (potwierdzoną przez fakty paleontologiczne), tak by dała się pogodzić z kreacjonizmem; w sporze z J.B. Lamarckiem pogląd Cuviera zyskał przewagę, jednakże ok. 1830 Ch. Lyell udowodnił ewolucyjny charakter zmian w skorupie ziemskiej; w biologii ostateczny cios teorii kataklizmów zadał darwinizm i jego teoria ewolucji; obecnie kataklizmy uznaje się za czynnik zmian w ograniczonym i zmodyfikowanym zakresie (np. gdy chodzi o wymarcie dinozaurów 65 mln lat temu).
- KATASTROFIZM, SYNONIM: pesymizm, czarnowidztwo,...
- katastrofizm, tendencja w kulturze...
- katastrofizm, teoria sformułowana...