system poglądów w naukach biologicznych, przyjmujący, że wszystkie organizmy na Ziemi podlegają ciągłym zmianom; przeciwieństwo panujących do pocz. XIX w. przekonań o niezmienności gatunków (kreacjonizm, katastrofizm); termin wprowadzony w 2 poł. XIX w. przez H. Spencera na zastąpienie wcześniejszych określeń - transmutacjonizm, transformizm, teoria descedencji; elementy e. można znaleźć już w myśli staroż. Greków; w czasach nowożytnych, pod koniec XVIII w. G.L. Buffon i E. Darwin (dziadek Ch. Darwina) pisali o zmienności gatunków; pierwszą pełną teorię e. sformułował 1809 J.B. Lamarck, wg niego ewolucja jest nieuchronnym efektem powszechnej tendencji wszystkich form życia do doskonalenia się; podstawy naukowe (wraz z empirycznym uzasadnieniem) e. stworzyli jednak dopiero Ch. Darwin i A.R. Wallace, dzięki odkryciu mechanizmu doboru naturalnego (darwinizm); teoria Darwina została zaakceptowana dopiero w latach 20. XX w.; wcześniej najbardziej rozpowszechnionymi formami e. były różne wersje neolamarkizmu i teorie ortogenezy przyjmujące, że zasadniczym elementem ewolucji jest dziedziczenie cech nabytych, a nie dobór naturalny; na przełomie XIX i XX w. pod wpływem ponownego odkrycia praw Mendla zaczęto wiązać powstawanie nowych gat. ze skokowymi mutacjami cech dziedzicznych (pomniejszając rolę doboru naturalnego mutacjonizm); rozwój genetyki doprowadził do powstania - e. syntetycznego, łączącego darwinizm i prawa genetyki: wszelkie przemiany ewolucyjne wynikają z interakcji pomiędzy zmiennością genetyczną a środowiskiem życia poszczególnych populacji lub gatunków, przy czym cechy nabyte nie dziedziczą się, a gł. mechanizmem ewolucji jest dobór naturalny; we współcz. e. zasadnicze spory toczą się wokół powszechności i znaczenia przystosowań, roli mutacji neutralnych, mechanizmu różnicowania się gat. na gatunki potomne (specjacja), ciągłości i tempa przemian ewolucyjnych oraz zjawisk związanych z makroewolucją.
- ewolucjonizm, kierunek w filozofiii...
- ewolucjonizm, nauka o ewolucji organizmów,...
- ewolucjonizm, (łac. evolutio = rozwinięcie)...