Transylwania
kraina historyczna w środk. Rumunii na Wyż. Transylwańskiej, otoczona Karpatami Wsch. i Płd. oraz Masywem Bihorskim; pow. ok. 60 tys. km2; ok. 3,1 mln mieszk. (1990), duża społeczność pochodzenia węgierskiego; uprawa pszenicy, kukurydzy, buraków cukrowych, winorośli; hodowla bydła i owiec; wydobycie gazu ziemnego, węgla brunatnego, rud żelaza i metali nieżelaznych, soli kam.; gł. miasta: Kluż-Napoka, Braszów, Sibin (Sybin), Tirgu Mureş, Hunedoara, Alba Iulia. W starożytności należała do Rzymu (część prowincji Dacja); od VI w. napływ ludności pochodzenia słowiańskiego; w IX w. podbita przez Madziarów (od XI w. autonomiczna część Węgier); w tym samym okresie osadnictwo ludności pochodzenia romańskiego, trudniącej się pasterstwem; XII/XIII napływ Niemców (tzw. Sasów Siedmiogrodzkich); 1211-25 płd. część S. opanowują Krzyżacy (1226 przenoszą się do Prus); 1437 wspólne przedstawicielstwo trzech nacji: szlachty węg., Szeklerów i Sasów Siedmiogrodzkich; system prawny S. dyskryminował ludność rumuńską, przeważnie prawosławną; w XVI w. wyraźne wpływy reformacji; 1541 S. przeszedł we władanie tur., teren silnej rywalizacji władców Polski, Turcji i Habsburgów, co umożliwiało lokalnym władcom rozmaite układy i sojusze: do walki z Habsburgami na tronie węg. starano się pozyskiwać Turcję (I. Bocskay, G. Bethlen, Jerzy I Rakoczy), przeciwko Turcji angażowano siły Polski (S. Batory); od 1691 odrębna, niezależna od Węgier, prowincja austr.; w czasie rewolucji węgierskiej 1848-49 sejm S. zdecydował o połączeniu z Węgrami przeciwko Habsburgom (po upadku rewolucji unię unieważniono); od 1867 ponownie w obszarze Węgier (jako części Austro-Węgier); agresywna polityka asymilacyjna wobec ludności rumuńskiej; 1918 S. opanowała Rumunia (1920 został on jej przyznany oficjalnie traktatem z Trianon); 1940 drugi z arbitraży wiedeńskich nakazał oddanie Węgrom płn.-zach. części S.; 1944 zajęty przez Armię Czerwoną i przekazany Rumunii (formalnie 1947 na mocy traktatu paryskiego); 1952-67 istniał Węgierski Region Autonomiczny, zniesiony przez reżim N. Ceauşescu; odwetowa polityka wobec ludności węg. doprowadziła do zaostrzenia konfliktów etnicznych w S., co nadal powoduje zatargi między Węgrami i Rumunią.
- Siedmiogród, mieszkańcy Siedmiogrodu,...
- Siedmiogród, hist. kraina nazywana...
- Korona św. Stefana, korona królów węg.(...)