w dawnej Polsce duże gospodarstwo rolne lub rolno-hodowlane, którego produkcja była przeznaczona do sprzedaży. F. prowadził gospodarkę ekstensywną, nastawioną na osiąganie maksymalnych zysków, gł. z eksportu zbóż, rzadziej z hodowli bydła lub ryb. Podstawową siłę roboczą stanowili poddani odrabiający pańszczyznę lub najmowani do pracy za skromne wynagrodzenie, często w naturze. W Polsce f. rozwinęły się w XV w., gł. dzięki masowemu wywozowi zboża przez Gdańsk na zach. Europy. Wielkość ówczesnych f. była zróżnicowana zależnie od rejonu kraju: w rejonach centralnych 30-150 ha, w Prusach 30-500 ha. W miarę wzrostu konkurencji i okresowego załamywania się koniunktury na rynkach europejskich w XVI-XVII właściciele f. zwiększali roszczenia pańszczyźniane, doprowadzając do upadku rolnictwo chłopskie. Pogarszającą się kondycję finansową f. ratowano produkcją gorzałki i piwa, którymi płacono za pracę robotnikom rolnym. W XVIII w. kryzys f. pogłębił się. Właściciele próbowali je ratować, wprowadzając oczynszowanie chłopów i parcelację części majątków folwarcznych. Niski poziom techn. f. i prymitywne zarządzanie, brak reform społ.-gosp. spowodowały jednak niepowodzenie tych działań. Dopiero na pocz. XIX w. dokonał się pewien postęp i f. przekształcały się stopniowo (najszybciej w zaborze pruskim) w przedsiębiorstwa rolne, zarządzane zgodnie z kapitalistycznymi zasadami gospodarowania. W zmienionej formie f. przetrwały do 1944, kiedy to dekret PKWN o reformie rolnej doprowadził do likwidacji dużych majątków ziemskich, w tym folwarków.
miejscowość w woj. pomorskim, powiat malborski.
wieś w woj. wielkopolskim, powiat gnieźnieński.
wieś w woj. opolskim, powiat kluczborski.
wieś w woj. wielkopolskim, powiat gnieźnieński.
KOMORNIK, PAŃSZCZYZNA, KLUCZ, FORNAL, LUSTRACJE, LUDZIE LUŹNI, ORDYNARIA, JUNKRZY, PODDAŃSTWO