miejscowość w pobliżu Smoleńska, miejsce zbrodni popełnionej 1940 przez NKWD na polskich oficerach - jeńcach wojennych; 1939 po wkroczeniu 17 września na tereny II Rzeczypospolitej Armia Czerwona wzięła w Polsce ok. 250 tys. jeńców; większość oficerów Wojska Polskiego, Korpusu Ochrony Pogranicza, funkcjonariuszy policji oraz strażników więziennych w liczbie ok. 15 tys. skupiono w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku; od marca 1940 na rozkaz Stalina, poparty uchwałą Biura Politycznego WKP(b) (ujawnioną 1992 przez władze ros.), postanowiono eksterminować przeszło 20 tys. Polaków (jeńców oraz więźniów); w kwietniu 1943 Niemcy okupujący ten obszar (Smoleńszczyznę) ogłosili odkrycie masowych mogił w Katyniu; po przeprowadzonej częściowo ekshumacji i uzyskaniu orzeczenia specjalnie zebranej komisji międzynar. odpowiedzialnością za zbrodnię obciążyli ZSRR; reakcja rządu polskiego (m.in. postulat zbadania ciał przez Międzynar. Czerwony Krzyż) dała Stalinowi pretekst do zerwania z nim stosunków i tworzenia nowych polskich struktur wojskowych i politycznych, kierowanych przez komunistów; po odbiciu Katynia (I 1944) stworzono fikcyjną wersję wydarzeń, według której zbrodni dokonali w 1941 Niemcy; choć Trybunał Norymberski pośrednio zdezawuował tę wersję, strona radziecka podtrzymywała ją uparcie do 1990, kiedy to przyznano, iż sprawcami były organa radzieckie, i wdrożono śledztwo, prowadzone przez Główną Prokuraturę Wojskową Federacji Ros.; Polska zrezygnowała z własnego dochodzenia; 21 IX 2004 Rosjanie umorzyli swoje śledztwo (nie publikując imiennych list sprawców, nie przekazując obiecanych dokumentów), kwalifikując równocześnie ów mord do kategorii przestępstw pospolitych, podlegających przedawnieniu; wychodząc z przeświadczenia, że mamy do czynienia ze zbrodnią ludobójstwa, 1 XII 2004 Polska wszczęła za pośrednictwem IPN własne śledztwo; po 60 latach od zakończenia II woj. świat. w archiwach niem. odkryto dokumentację (10 tys. stron), z której wynika że rodziny pol. oficerów podejmowały próby uwolnienia swoich bliskich, także za pośrednictwem hitlerowskiego MSZ (złożono ok. 1000 podań, uzasadniając je niem. pochodzeniem jeńców); z akt wynika, że strona rosyjska prowadziła w sprawie ich zwolnień pertraktacje z Niemcami aż do wybuchu wojny (VI 1941), a więc przeszło rok po ich wymordowaniu. 7 IV 2010, w rocznicę mordu, odbyły się w Katyniu uroczystości z udziałem premierów Rosji (W. Putin - najwyższy rangą przywódca rosyjski, jaki odwiedził Katyń) i Polski (D. Tusk).
- Katyń, miejscowość w Rosji,...
- Golgota Wschodu, świadectwa, wspomnienia,...
- ZAWODNY, Janusz (ur. 1921)