najliczniejsza organizacja polonijna w USA, zał. 1880 z inicjatywy J. Andrzejkowicza; posiada ok. 2 tys. oddziałów, siedziba gł. w Chicago; prowadzi szeroką działalność wydawniczą, oświatową, od 1912 wyższą uczelnię (Kolegium ZNP) w Cambridge Springs, Bibliotekę Polską w Chicago, Dom Emigranta w Nowym Jorku; z jego inicjatywy wystawiono 1910 pomnik T. Kościuszki w Waszyngtonie; od końca XIX w. prowadzi towarzystwo ubezpieczeniowe dla swoich członków (1910 - 110 tys. czł., 1967 - 330 tys.); w latach I woj. świat. współpracował z Ligą Nar. i Komitetem Nar. Polskim w Paryżu, podczas II woj. świat. z rządem emigracyjnym w Londynie; 1944 współtwórca Kongresu Polonii Amer.; 1968 występował do Kongresu USA o uznanie pol. granic na Odrze i Nysie, 1971 o wszczęcie śledztwa w sprawie katyńskiej; organy prasowe: , , "Dziennik Narodowy"; działacze: F. Gryglaszewski, T. Meliński, A. Mazewski, E. Moskal, K. Rozmarek, J.F. Smulski, K. Żychliński.
- ZWIĄZEK LUDOWO-NARODOWY, ZLN
- narodowa demokracja, pol. kierunek polit.(...)
- CENTRALNY KOMITET NARODOWY, CKN