República de Colombia
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 58% Metysów, 20% białych, 14% Mulatów, 4% Murzynów, 3% Zambos (potomkowie Indian i Murzynów); w miastach 67% mieszk.; gęstość zaludn. 40 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 69 lat, kobiety – 75 lat; dominująca religia: katolicyzm - 94%.
USTRÓJ: republika prezydencka od 1986; głową państwa i szefem rządu prezydent (na podstawie konstytucji z 1991) wybierany w wyborach powszechnych na 4 lata (bez możliwości ponownego kandydowania); parlament dwuizbowy (Kongres): Izba Reprezentantów - 161 deputowanych i Senat - 102 czł. (2 miejsca gwarantowane dla Indian), kadencja 4-letnia, kraj dzieli się na 32 departamenty i dystrykt stołeczny.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. zróżnicowane; w części zach. 3 łańcuchy górskie Andów Kolumbijskich: Kordyliera Zach., Środk. i Wsch.; najw. szczyt Nevado del Huila, 5750 m; na płn. od strony M. Karaibskiego masyw górski Sierra Nevada de Santa Marta, z najw. szczytem w kraju: Cristóbal Colón, 5774 m; na wsch. od Andów rozległe niziny dorzeczy Orinoko i Amazonki (60% pow. kraju); klimat na nizinach równikowy wilgotny, na pozostałym obszarze podrównikowy, suchy; w górach strefy klimatyczne, od 4500 m wieczne śniegi; roczna suma opadu od 200 mm na wybrzeżu M. Karaibskiego, przez 3 000 mm w Niz. Amazonki, po 10 000 mm na wybrzeżach O. Spokojnego i zach. stokach Andów; gęsta sieć rzeczna, gł. rz.: Magdalena (dł. 1600 km, uchodzi do M. Karaibskiego), Caquetá, Putumayo (dopływy Amazonki), Guaviare, Meta (dopływy Orinoko); lasy zajmują 44,7% pow. kraju, szczególnie bujne, wilgotne, równikowe w dorzeczu Amazonki i na stokach Kordyliery Zach.; na wybrzeżu M. Karaibskiego suche lasy i zarośla z kaktusami; w dorzeczu Orinoko - sawanny.
GOSPODARKA. Kraj rolniczo-przemysłowy, o latyfundialnej strukturze własności ziemi, uchodzący za najw. w świecie dostawcę narkotyków (wpływy z plantacji koki i marihuany obliczane na 6-7 mld dol. rocznie); uprawa kawy (II miejsce w świecie), trzciny cukrowej, kakaowca, tytoniu, bawełny, kukurydzy, pszenicy, jęczmienia, manioku, ryżu, bananów, kwiatów (na eksport); hodowla bydła, owiec, kóz, osłów, mułów; eksploatacja lasów; znaczne zasoby ropy naft., gazu ziemnego, węgla kam., rud żelaza, magnezytu, rtęci, fosforytów, złota, srebra, platyny, gł. w świecie producent szmaragdów; rozwinięte przetwórstwo ropy naft., przem. odzieżowy, chem., hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych; nadto przem. elektrotechniczny, spożywczy, ceramiczny; rzemiosło; sieć komunikacyjna rozwinięta w środk. i zach. części kraju; na wsch. spore znaczenie transportu wodnego; gł. porty morskie: Santa Marta, Barranquilla, Cartagena, Buenaventura; międzynar. port lotniczy Bogota; 36 uczelni wyzszych i półwyższych, gł. instytucja nauk. - Academia Colombiana w Bogocie, zał. 1871.
HISTORIA. Część zach. terytorium K. zamieszkiwały pierwotnie indiańskie plemiona Czibczów, o wysokiej kulturze materialnej i artystycznej; część wsch. bardziej prymitywne plemiona Araukanów; w 1. poł. XVI w. obszar podbity przez Hiszpanów; 1548 włączony do wicekrólestwa Peru; 1717 do wicekrólestwa Nowej Grenady; 1810-11 proklamowanie niepodległości przez prowincje Cartageny i Cundinamarca (region Bogoty), okres walk o wyzwolenie z zależności hiszpańskiej zakończony 1819 zwycięstwem S. Bolívara pod Boyaca i utworzeniem federacji z Wenezuelą i Ekwadorem (Wielka Kolumbia); 1830 jej rozpad, początek dziesięcioletnich walk z Ekwadorem o granice; 1832 zniesienie niewolnictwa, wprowadzenie rozdziału kościoła od państwa; 1830-61 pn. Nowa Grenada, następnie (do 1876) Stany Zjednoczone K. - próba ustanowienia federalistycznej struktury państwa; 1876-1930 rządy konserwatywno-klerykalne; 1903 spór z USA o Panamę, oderwanie jej terytorium od K.; 1921 traktat o zrzeczeniu się roszczeń do Panamy i Kanału Panamskiego; podczas II woj. świat. po stronie aliantów; rządy na przemian w rękach konserwatystów i liberałów; 1968 na tle pogarszającej się sytuacji gosp., braku reform, napięć strajkowych pojawienie się partyzantki lewicowej; 1970 z żądaniem reform wystąpił także kościół; równolegle umacnianie się mafii narkotykowej oraz wzrost przestępczości (najwyższa w Ameryce Łac.); 1982 propozycja zaprzestania walk i amnestii zgłoszona przez prez. B. Betancura; 1984 krótkotrwały rozejm; 1986 wejście przedstawicieli części ugrupowań partyzanckich do parlamentu (ELN i M-19 kontynuują walkę); 1991 nowa konstytucja - zniesienie konkordatu, a wraz z nim przywilejów podatkowych kośc. kat., finansowania szkolnictwa katolickiego oraz ograniczeń rozwodów; 1993 przejście do regularnej wojny wewn. z użyciem wojska przeciw kartelom narkotykowym z Medellin i Cali; po sukcesie wyborczym liberałów (1994) ponowne nasilenie walk z lewicowymi organizacjami partyzanckimi i zwalczającymi je skrajnie prawicowymi oddziałami paramilitarnymi, zwł. z FARC (ok. 17 tys. żołnierzy uzbrojonych przez handlarzy narkotyków, stosują m.in. porwania dla okupu, dokonującą zamachów polit.), lewacką ELN (5 tys. żołnierzy) oraz zwalczającymi je prawicowymi Szwadronami Śmierci (AUC), finansowanymi przez obszarników; podjęta przez prez. Andresa Pastranę (Partia Konserwatywna, wybrany 1998) próba negocjacji z ugrupowaniami partyzanckimi zakończona niepowodzeniem; tylko w 2001 partyzanci dokonali 104 zbiorowych mordów, zabili 785 cywili, porwali dla okupu ponad 1100 osób, przeprowadzili ponad 300 zamachów na infrastrukturę; w tym samym czasie szwadrony paramilitarne dokonały 212 zbiorowych rzezi chłopów posądzanych o sprzyjanie partyzantom, zabiły 749 cywili, porwały dla okupu 184 osoby; wybory prezydenckie 2002 odbyły się w warunkach terroru, wiele wsi i małych miast nie głosowało w obawie przed represjami ze strony partyzantów; zwyciężył bezpartyjny prawnik Alvaro Uribe Vélez, zapowiadający radykalną rozprawę z wszystkimi ugrupowaniami partyzanckimi; już w pierwszym tygodniu po zaprzysiężeniu w kraju wprowadzono stan wyjątkowy, specjalny podatek "wojenny" od przedsiębiorstw, zamrożono zarobki całej elity polit. (poczynając od prezydenta), zapowiedziano zniesienie senatu, podwojenie liczebności armii i policji, przystąpiono do tworzenia milionowej straży obywatelskiej; cały program Uribe przedłożył pod nar. referendum; po roku rządowi udało się ograniczyć liczbę zamachów, zabójstw, porwań, ataków na ludność cywilną; po dwóch latach skłonić jedną z trzech gł. sił destabilizujących kraj (AUC) do rozbrojenia; mimo walk wewn. i destabilizacji polit. sytuacja gosp. niezła (wzrost PKB 2004 – 4,5%), dzięki rosnącemu wydobyciu ropy naft.; wyraźnymi sygnałami społecznego poparcia dla prezydenta były zwycięstwo popierających go partii w wyborach parlamentarnych oraz jego reelekcja w 2006; w drugiej kadencji rozbił lewicową partyzantkę (wspierana przez Wenezuelę), doprowadził do samorozwiazania oddziałów paramilitarnych, rozruszał gospodarkę; nie udało mu sie zmienić konstytucji, by kandydować po raz trzeci na prezydenta; 2010 wybory prezydenckie wygrał Juan Manuel Santos; państwo członek ALADI, SELA, OPA.
APURE, REPÚBLICA DE COLOMBIA, WIELKA KOLUMBIA, PERU, PAKT BOGOTY, PALMIRA, PUTUMAYO, CZIBCZOWIE, META, PEREIRA