Makedonija
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 65% Macedończyków, 22% Albańczyków (wg szacunków albańskich - ponad 35%), 4% Turków, 3% Romów, 2% Serbów (wg szacunków serbskich - ponad 12%), 4% inni; gęstość zaludnienia 82 osoby/km2; w miastach zamieszkuje 54% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 72 lata, kobiety - 77 lat; wyznania: gł. prawosławni (zwł. Macedończycy) i muzułmanie (zwł. Albańczycy).
USTRÓJ. Republika na podstawie konstytucji z 1991 (wielokrotnie modyfikowanej); głową państwa prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 5 lat; parlament (Sobranje) jednoizbowy - 120 deputowanych, kadencja 4-letnia; administracyjnie kraj dzieli się na 84 gminy i miasto wydzielone (Skopje) obejmujące 10 gmin.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. górzyste, gł. pasma: Szar Płanina (najw. szczyt Titov Vrh - 2747 m), Bełasica, Płaczkowica, Jakupica; niziny jedynie w dolinach rzek; klimat podzwrotnikowy kontynentalny; średnia temp. stycznia 0-2o, lipca 22-25oC; roczna suma opadu od 400 mm na wsch. do 900 mm na zach.; gł. rzeka Wardar z dopływami: Bregałnica, Crna Reka, Treska; na granicy z Albanią i Grecją duże jeziora: Ochrydzkie, Prespa, Dojran; lasy gł. dębowe i bukowe zajmują 37,4% pow.
GOSPODARKA. Najbiedniejsza z byłych republik jugosłowiańskich; od 1996 okres wzrostu (zahamowany w 2001 konfliktem zbrojnym); problemem wysokie bezrobocie (37% w 2005, choć znaczna część zatrudniona w tzw. szarej strefie), niewielki napływ inwestycji zagranicznych i korupcja; eksploatacja złóż surowców mineralnych: rud żelaza, chromu, cynku, ołowiu, manganu, antymonu, węgla brunatnego; rozwinięty przemysł odzieżowy, celulozowo-papierniczy, tytoniowy, elektrotechn., maszynowy, chem., hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych; uprawa tytoniu, pszenicy, ryżu, kukurydzy, bawełny, maku, owoców cytrusowych; hodowla owiec; turystyka; średnio rozwinięta sieć komunikacyjna; 10 portów lotn.; 4 uniwersytety państwowe.
HISTORIA. W 1. poł. VII w. napływ plemion słowiańskich, które częściowo podbiły terytorium M., a częściowo uległy asymilacji; 658 zostały uzależnione od Bizancjum, a od poł. IX w. od Bułgarii, która narzuciła chrystianizację; 976-1018 niezależne państwo, następnie kolejno w rękach Bizancjum, Bułgarii i Grecji; 1340 przyłączona do Serbii; 1395-1913 pod panowaniem Turcji (ważniejsze powstania: 1689-90, 1903); po rozpadzie imperium osmańskiego i wojnach bałkańskich 1912-13 podzielona między Grecję, Serbię i Bułgarię; niezadowolenie z podziału sprawiło, iż Bułgaria wzięła udział w I woj. świat. po stronie państw centralnych, a po ich porażce utraciła traktatem z Neuilly-sur-Seine (1919) wszystkie ziemie M. na rzecz Serbii; od utworzenia Jugosławii (1929) stopniowo rosnąca autonomia M., sfinalizowana 1945-46 uczynieniem z niej jednej z sześciu republik federacyjnych Jugosławii; 1991 proklamowanie niepodległości, poprzedzone referendum; sprzeciw Grecji wobec nazwy kraju ze względu na jej zbieżność z nazwą historycznej prowincji gr. oraz żądanie zmiany symboli państwowych na sztandarze, wsparte blokadą granicy i zamknięciem dla towarów M. portu w Salonikach; nadto stałym źródłem napięć mniejszości narodowe: serbska i albańska; od 1993 czł. ONZ pod wynegocjowaną nazwą Była Jugosłowiańska Republika Macedonii; 1995 załagodzenie konfliktu z Grecją (zmiana flagi państwowej); 1998 w wyborach parlamentarnych zwycięstwo prawicy; masowy napływ uchodźców albańskich z Kosowa (grożący zachwianiem równowagi etnicznej w M. zamieszkanej w 23% przez Albańczyków); gospodarka w stanie kryzysu uzależniona od międzynar. pomocy; prezydenci: Kiro Gligorov (1990-99) i od XII 1999 Boris Trajkovski (kandydat koalicji nacjonalistyczno-prawicowej). 2001 napięcia na granicy z Kosowem wywołane przez albańskich ekstremistów z formalnie rozwiązanej Armii Wyzwoleńczej Kosowa, dążących do przyłączenia do Kosowa pogranicznych wiosek M. zamieszkanych przez Albańczyków; OBWE potępiła prowokacje, uznała iż M. ma prawo do obrony swoich granic; podobne stanowisko zajęły Albania, Bułgaria i Grecja; IX 2001 siły NATO rozpoczęły 4-tygodniową operację rozbrajania partyzantki albańskiej na terenie M.; w zamian prezydent B. Trajkovski przeprowadził przez parlament M. 15 reform konstytucyjnych zwiększających uprawnienia mniejszości albańskiej (m.in. j. albański uzyskał status j. urzędowego w miejscowościach zamieszkanych przez co najmniej 20% Albańczyków); pod koniec 2001 roku M., jako drugie (po Słowenii) z państw b. Jugosławii, została stowarzyszona z Unią Europejską; w wyborach parlamentarnych (VIII 2002) porażkę poniosła rządząca dotąd nacjonalistyczna partia VMRO-DPMNE, zwyciężył Sojusz dla Macedonii (koalicja socjaldemokratów i liberałów kierowana przez b. premiera Branko Crwenkowskiego); tym samym rosną szanse na stabilizację wewn. kraju i praktyczne unormowanie sytuacji mniejszości albańskiej; kontynuowana była akcja zbierania nielegalnie posiadanej broni; pod koniec 2003 rozpoczęło się wycofywanie z M. eur. oddziałów pokojowych; nieoczekiwanym wydarzeniem destabilizującym kraj była (II 2004) śmierć w katastrofie samolotowej cieszącego się powszechnym szacunkiem prezydenta B. Trajkowskiego; w przyspieszonych wyborach prezydenckich (V 2004) zwyciężył B. Crwenkowski, już za jego prezydentury USA uznały – mimo protestów Grecji – nazwę "Macedonia" za właściwą; XII 2005 Rada Europejska przyznała M. status „oficjalnego kandydata” do UE, nie wyznaczając jednak terminu wszczęcia negocjacji akcesyjnych; XI 2006 NATO ogłosiło możliwość zaproszenia M. do sojuszu, inicjatywa została jednak zablokowana przez Grecję w IV 2008; VI 2008 przyspieszone wybory parlamentarne wygrywa partia premiera Nikoły Grujewskiego - Wewnętrzna Macedońska Organizacja Rewolucyjna - Demokratyczna Partia Macedońskiej Jedności Narodowej (WMRO-DPMNE), w kraju dochodzi do zamieszek, w których ginie 1 osoba, a 8 zostaje rannych, wybory trzeba też powtórzyć w 5% lokali (głównie na terenach zamieszkałych przez mniejszość albańską).