Ułus Dżocziego
państwo mongolskie ukształtowane w 3. dekadzie XIII w. w rezultacie podbojów Dżocziego (Dżuczego), najstarszego syna Czyngis-chana, protoplasty dynastii Z.O., który od 1224 zarządzał zach. Syberią (od Irtyszu po Ural) i terytoriami przylegającymi od północy do M. Kaspijskiego i Arabskiego; po jego przedwczesnej śmierci podboje kontynuował wnuk Czyngis-chana, Batu-chan (1227-ok. 1255); wówczas terytorium Z.O. obejmowało płn. Kaukaz, Krym, stepy nad M. Czarnym, Ural, część zach. Syberii i Azji Środk. oraz zwierzchnictwo nad Rusią (od 1238) i ludami zamieszkującymi doliny Wołgi i Donu; 1251 pod wodzą wielkiego chana Möngkego Z.O. podbiła Jünnan, Persję i Bagdad; 1260 uniezależniła się tworząc chanat; w XIII w. wielokrotnie wyprawiała się na Polskę (Śląsk), Węgry i Bałkany; w 1. połowie XIV w. organizacja państwa się ustabilizowała, warstwy rządzące zostały zislamizowane; po połowie XIV w. państwem wstrząsnęły wewn. walki i wojny (m.in. zajęcie części Rusi przez Litwę, klęska Z.O. po dowództwem Mamaja w bitwie z Moskwą na Kulikowym Polu, najazdy Timura (uznającego się za spadkobiercę Czyngis-chana i próbującego odbudować państwo mongolskie) kładące kres potędze Z.O.; nieudaną próbę odbudowania państwa podjął w 1. połowie XV w. Edygej; wkrótce odłączyły się chanaty: krymski, kazański, astrachański i Orda Nogajska; resztkę Z.O., w postaci tzw. Wielkiej Ordy, zniszczyły ostatecznie 1502 wojska chanatu krymskiego.
- orda, przewodzić ordzie, prowadzić...
- Złota Orda, państwo mongolskie założone...
- Batu-chan, (?-ok.1255), chan mongolski...