powstało w 755 w środkowej części Płw. Apenińskiego ze stolicą w Rzymie, z papieżem występującym jako władcą świeckim. Obejmowało pierwotnie dawne ziemie bizant. zajęte przez Longobardów, których z kolei wypędził Pepin Mały. Uzyskane tereny przypadły w darze papieżowi Stefanowi II jako tzw. ojcowizna św. Piotra (patrimonium sancti Petri). W toku dziejów P.K. popadało w zależność najpierw od państwa Franków, potem cesarzy rzym., czasowo utraciło niezależność w dobie rewolucji franc., a ostatecznie w 1870 jego tereny weszły w skład zjednoczonych Włoch, czego początkowo papieże nie chcieli uznać. Spór w tej sprawie rozstrzygnięto w 1929, kiedy narodziło się Państwo Watykańskie. Zob. też Watykan.
- PAŃSTWO KOŚCIELNE, łac. Patrimonium Sancti...
- KOŚCIELNE PAŃSTWO, historycznie: tereny...
- KOŚCIELNE SZKOLNICTWO, system szkolnictwa zrodzony...