ENCYKLOPEDYŚCI

nazwa, którą zwykło się określać filozofów, naukowców i literatów francuskich doby oświecenia, którzy wspólnie tworzyli Wielką Encyklopedię Francuską (Encyklopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers); obok naczelnego redaktora Encyklopedii D. Diderota byli to J.J. Rousseau, Wolter, J. d'Alembert, A.R.J. Turgot, P.H.T. d'Holbach, Ch.L. de Montesquieu, E. de Condillac, G.L. Buffon, B. Chiaramonti (późniejszy papież Pius VII), F. Quesnay i około 60 innych. E. nie stworzyli oryginalnego systemu filozoficznego, lecz byli wyrazicielami idei i poglądów oświecenia, zwłaszcza racjonalizmu w teorii poznania, antropomorfizmu i sensualizmu. Rezultatem tego spojrzenia było antropocentryczne pojmowanie religii i pojmowanie porządku moralnego w oderwaniu od objawienia, a podporządkowanie go prawu naturalnemu i utylitarnym celom społecznym. Dołączono do tego także krytykę społecznej pozycji duchowieństwa i boskiego autorytetu prawa i władzy. Poglądy e. przyczyniły się do laicyzacji społeczeństw europejskich, a także laicyzacji chrześcijaństwa; e. i ich poglądy były ostro skrytykowane przez konserwatystów.