świecka kompozycja wokalna lub wokalno-instrumentalna (2- lub 3-głosowa), charakterystyczna dla muzyki włoskiej późnego średniowiecza, renesansu i baroku, odznaczająca się bogatą melizmatyką w głosie najwyższym; budowę m. określała struktura tekstu poetyckiego, składającego się z trzech strof trzywierszowych oraz dwuwierszowego ritornelu; w połowie XIV w. najwybitniejszymi twórcami m. byli m.in. Johannes de Florentia i Jacobus de Padua; jednocześnie rozpoczyna się stopniowe zanikanie m. i zastępowanie go ballatą (w XV w. czyste kompozycje madrygałowe praktycznie nie istnieją). Odrodzenie formy nastąpiło w XVI w. z frottoli, przy czym teksty towarzyszące muzyce nie miały już ściśle określonej formy. We wczesnym okresie rozwoju nowej postaci m. (1530-50) najwyższy poziom osiągnęły kompozycje m.in. C. Festy, Ph. Verdelota i A. Willaerta (ten ostatni wzbogacał prostą konstrukcję m. bardziej skomplikowanymi rozwiązaniami harmonicznymi); w okresie "klasycznym" (1550-80) największy rozgłos zyskują O. di Lasso i G.P. Palestrina, przy czym rozwój m. dokonuje się wówczas za sprawą polifonicznej szkoły flamandzkiej (uczniowie Willaerta); w późnym okresie (1580-1620) m. odznacza się bogactwem rozwiązań polifonicznych, pojawiają się w nim elementy ilustracyjne i aryjne; czołowymi twórcami są w tym okresie L. Marenzio, C. Gesualdo de Venosa i C. Monteverdi, który ukształtował formę m. z instrumentami koncertującymi, co dało początek kantacie. We wczesnym baroku pojawia się m. o tematyce religijnej oraz dramatyczny (tzw. komedia madrygałowa), w którym poszczególne głosy przypisano bohaterom, dość zresztą wątłej, akcji scenicznej (O. Vecchi, A. Striggio, A. Bancheri); m. powstawał także w Anglii (Th. Morley, G. Farnaby), Hiszpanii (F. i P. Guerrero, S. Raval) oraz w Niemczech (H.L. Hassler).
- madrygał, świecka forma muzyki...
- ars nova, oznacza muzykę XIV w.;...
- Boileau-Despraux Nicolas, (1636-1711)