widowisko muzyczne oparte na lekkiej, przystępnej muzyce i zabawnej akcji scenicznej; składa się z partii wokalnych (arie, ansamble, chóry), instrumentalnych (uwertura, akompaniament orkiestrowy, interludia), baletowych oraz partii niemuzycznych (monologi, dialogi, sceny zbiorowe); charakterystyczny dla o. jest rozbudowany finał wykonywany na ogół wspólnie przez solistów, chór i balet; w o. elementy muzyczne mają przewagę nad partiami mówionymi (inaczej niż w komedii muzycznej). Początek dały o. ang. opery żebracze (Beggar's Opera) oraz XVII-wieczne franc. wodewile grywane na ogół na jarmarkach; na jej kształt wpłynęły także franc. opery buffa, przeważnie jednoaktowe, o zwartej, komediowej akcji. Gł. ośr. rozwoju o. były Paryż, Wiedeń i Berlin. O. paryska powstała za panowania Napoleona III i towarzyszył jej rozwój zarówno Opery Komicznej, jak i licznych teatrzyków bulwarowych (w jednym z nich 1848 wystawiono widowisko Don Quichotte et Sancho Pansa autorstwa F. Hervé, uznawane za pierwszą o.); pierwszym kompozytorem nowoczesnych o. był J. Offenbach, który zał. własny teatrzyk, specjalizujący się w tym gatunku (Les Bouffes Parisiens); o. Offenbacha zyskały wielką popularność gł. dzięki żywiołowej, tanecznej muzyce oraz doskonałym librettom komediowym; kontynuatorami jego dzieła byli m.in. Ch.A. Lecocq, E. Audran, L. Varney, R. Planquette, V. Massé, C. Terrasse, L. Delibes, E. Chabrier. O. wiedeńską uformowały przede wszystkim kompozycje F. von Suppé'go, a później J. Straussa syna (Zemsta nietoperza, Noc w Wenecji, Baron cygański, Wiedeńska krew), który wprowadził do o. walc - taniec o wielkiej popularności w Europie; innymi wybitnymi twórcami o. wiedeńskiej byli m.in. K. Millöcker (m.in. Student-żebrak), R.F. Genée, K. Zeller (Ptasznik z Tyrolu), F. Lehár (Wesoła wdówka, Hrabia Luksemburg, Ewa), O. Strauss, L. Fall, O. Nedbal (Polska krew), E. Eysler, J. Kálmán (m.in. Hrabina Marica). Gł. przedstawicielami o. niemieckiej byli m.in. P. Lincke, J. Gilbert (Cnotliwa Zuzanna), W. Kollo, E. Künneke, P. Abrahám (Bal w Savoyu, Kwiat Hawajów). O. ang. reprezentują m.in. A. Sullivan, zaś o. amerykańską W. Spenser, W. Morse, E.S. Kelley, G. Kerker, L. Englender, R. Friml (m.in. Król włóczęgów); w 1. poł. XX w. o. amerykańska przekształciła się w osobny gatunek musical. W Rosji o. pisali m.in. I. Dunajewski i J. Milutin, którzy są także autorami filmowych wersji tych utworów. W Polsce o. rozwijała się od początku w postaci gatunków pokrewnych (śpiewogra, komedioopera, krotochwila); ich twórcami byli m.in. M. Kamieński, J. Stefani (m.in. Cud mniemany czyli Krakowiacy i górale), J. Baszny, J. Damse, J. Elsner, K. Kurpiński (m.in. Zabobon czyli Krakowiacy i górale, Zamek na Czorsztynie), S. Duniecki, O. Kolberg, W. Powiadowski (m.in. Królowa przedmieścia), St. Moniuszko, Z. Noskowski, K. Szymanowski; O. pol. nigdy nie osiągnęła wysokiego poziomu artystycznego i popularności takiej, jak we Francji, Austrii i Niemczech. Najlepszymi wykonawcami o. byli w Polsce m.in. W. Kawecka, W. Manowska, L. Messal, B. Artemska, W. Polańska, M. Trzcińska, H. Rutkowska, L. Kłobucka, I. Borowicka, N. Obarska, R. Morozowicz, B. Mierzejewski, R. Gierasiński, M. Wojnicki, R. Tarasewicz, S. Ptak, J. Labuda, J. Krośnicki, A. Kłopocki, T. Walczak, R. Spychalski, Z. Słotwiński.
OPERETKA
Opera
ŚLIWA, EGGERTH Marta, ZAJC, MONIUSZKO, DAMSE Józef, OPERA, HERVÉ, ARIA, NOWIKOW, OFFENBACH