Reklama

OCEANII SZTUKA

sztuka o ogromej różnorodności wynikającej z jednej strony z ustawicznych wędrówek tamtejszych ludów i mieszania się kultur, a z drugiej - z izolacji niektórych plemion, co sprzyjało rozwojowi odrębnych form. W budowlach i dziełach sz. O. pochodzących jeszcze z 1. tys. p.n.e. widoczne są wpływy starochińskie (np. wywodzącej się z Chin kultury Dongson, która rozpowszechniła się w Indonezji); zadziwiające są też zbieżności z formami spotykanymi w starożytności i późniejszych wiekach w Azji i Europie (megalityczne budowle, świątynie, tarasy kamienne). W dziedzinie architektury wyróżniają się potężne domy zebrań i domy kultu (rejon rz. Sepik i zat. Papua na Nowej Gwinei), budowle o ciekawej konstrukcji z drewna (Mikronezja), kamienne piramidy, tarasy (wsch. rejon Polinezji). Dzieła sztuki odznaczają się perfekcyjnym wykonaniem; najważniejszym tworzywem jest drewno: np. heban (rzeźby, płaskorzeźby), korek (maski i głowy - płn. Nowa Gwinea), drewno paproci (rzeźby - Nowe Hebrydy); używano też kory, korzeni (rzeźby węży), trzciny, witek, łodyg roślin (np. maski i figurki w Melanezji), nasion i owoców (ozdoby), łupiny owoców dekorowano rytami lub wypalanymi rysunkami; z bambusa wykonywano figurki ptaków; popularnym tworzywem rzeźbiarskim był też kamień (figury ptaków, główki na ciężarkach do sieci), szylkret (bransolety ozdabiane rytami lub nacinanymi ornamentami z płn. wybrzeża Nowej Gwinei, przepaski na czoło z Markizów); zęby (np. kły dzika w Melanezji, z zębów kaszalota wykonywano w Polinezji małe figurki ludzi), kości ludzkie i zwierzęce (maski z czaszek ludzkich z rejonu rz. Sepiku w płn. Nowej Gwinei, rzeźby i ozdoby - N. Gwinea, Markizy), pióra, dzioby ptaków (tarcze, płaszcze i hełmy z piór na Hawajach), skóra, włosy ludzkie i zwierzęce, sierść (elementy rzeźb i masek, ozdoby), sznurek (maski, wyplatane kompozycje figuralne), a nawet pajęczyna (maski); w całej Oceanii stosowano muszle - jako ozdoby lub elementy uzupełniające rzeźby i maski (np. oczy); wyróżniają się piękne ażurowe krążki z macicy perłowej i płytek muszli spotykane na Wyspach Salomona. Do czasów przybycia Europejczyków w rejony Oceanii metal nie był tam znany. Garncarstwo uprawiano tylko w niektórych regionach (np. w Polinezji tylko na Fidżi); ceramika jest mało zdobiona, wyroby (naczynia i wyroby figuralne) pokryte są podobną do szkliwa powłoką z żywicy. Z technik tkackich nieznana była sztuka przędzenia, stosowano tylko wiązanie lub splatanie. Większość dzieł sz. O., a także zdobnictwo przedmiotów codziennego użytku, domów, łodzi, itp. związane jest z wierzeniami, kultem bóstw, sił przyrody, przodków, obrzędami kultowymi (żniwa, święta urodzaju, nadawanie imienia, itp.), magią (zwiększenie płodności ludzi lub zwierząt, sprowadzenie deszczu, itp.). Rzeźby, płaskorzeźby, malowidła przedstawiają spersonifikowane siły nadnaturalne, siły przyrody, życiową siłę mana, bóstwa i demony; wizerunki ludzi i zwierząt, wg tamtejszych wierzeń, były też siedzibami dusz (wielkie malowidła w domach duchów nad rz. Keram na Nowej Gwinei, drewniane rzeźby kultowe, tzw. malanggan z Nowej Irlandii, tarcza uosabiająca siłę twórczą z rejonu rzeki Purari, Nowa Gwinea). W sz. O. wyróżnia się 3 prowincje stylowe: Melanezję, Polinezję i Mikronezję. Sztuka Melanezji odznacza się największym bogactwem form i najwyższym poziomem artyst. oraz techn. (malowidła przedstawiające ludzi, węże, smoki; rzeźby i reliefy, których gł. motywem jest człowiek, a także ryby, węże i krokodyle; posążki stojące lub przykucnięte, o surowych rysach twarzy; bogate zdobnictwo dziobów łodzi i domów, wymyślna ornamentyka, żywe kolory); gł. ośrodkami twórczości artyst. Melanezji są: Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, Wyspy Admiralicji, Nowa Brytania, Nowa Irlandia, Nowe Hebrydy. Sztuka Polinezji jest wyjątkowo jednolita pod względem kulturowym, odznacza się prostotą, harmonią kompozycji, spokojnymi kolorami, drobnymi ornamentami (posągi z drewna i kości słoniowej lub kłów kaszalotów z wysp Fidżi, rzeźby przedstawiające bogów z wysp Tonga i Samoa, drewniane lub kamienne figury kultowe z Hawajów, słynne monumentalne posągi kamienne z Wyspy Wielkanocnej, bogata rzeźbiona ornamentyka na przedmiotach użytkowych z Wyspy Cooka i Tubuai). Sztuka Mikronezji jest najuboższa, wysoki poziom osiągnęło tkactwo, wyrób mat i plecionek, piękne dzieła rzeźby i malarstwa stworzono na wyspach Palay i Karolinach. Po odkryciu Oceanii przez białych ludzi oraz pod wpływem nowoczesnej cywilizacji rodzima sztuka poszczególnych rejonów Oceanii całkowicie zaginęła lub uległa daleko idącym zmianom (nie skażone rodzime kultury zachowały się jeszcze w płd.-zach. części Nowej Gwinei i na Nowych Hebrydach), wiele dzieł wykonanych z niezbyt trwałych materiałów padło ofiarą niszczycielskiego działania klimatu lub szkodników; dzieła, które przetrwały - stały się w XX w. inspiracją dla wielu artystów (fowizm, kubizm, ekspresjonizm).

Reklama

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama