Reklama

KOŁŁĄTAJ

Hugo (1750-1812)

Reklama

polityk, pisarz, publicysta, filozof, ksiądz; wybitny przedstawiciel polskiego oświecenia; studia na UJ, we Włoszech i Wiedniu; od 1774 w Krakowie zaangażowany w prace Komisji Edukacji Narodowej i Tow. do Ksiąg Elementarnych; od 1782 rektor UJ: zreformował program, uporządkował finanse uczelni, założył seminarium nauczycielskie; od 1886 w Warszawie jako referendarz litewski; skupił wokół siebie krąg reformatorów ustroju (S. Małachowski, T.A. Ostrowski, L. Strasser) oraz zespół publicystów zw. Kuźnicą Kołłątajowską (m.in. F.S. Jezierski, F.K. Dmochowski); zbliżył się też do stronnictwa Potockich i Czartoryskich, opracowując 1788-90 tezy programowe naprawy ustroju, zawarte w Do Stanisława Małachowskiego... Anonyma listów kilka oraz w dziele Prawo polityczne narodu polskiego; współautor Konstytucji 3 Maja, zjednał do niej króla St. Augusta Poniatowskiego; twórca memoriału miast przedłożonego królowi 1789 podczas tzw. czarnej procesji; zwolennik równouprawnienia chłopów i mieszczan w państwie; 1791-92 podkanclerzy koronny; po zwycięstwie Konfederacji Targowickiej opowiedział się za porozumieniem z Katarzyną II; następnie na emigracji w Lipsku, gdzie wspólnie z I. Potockim i F.K. Dmochowskim oprac. dzieło O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja; 1794 w kierownictwie insurekcji, kierował Wydziałem Skarbu w Radzie Najwyższej Narodowej, współautor uniwersału połanieckiego; po szturmie Pragi zbiegł, aresztowany w Galicji przez Austriaków, więziony do 1802; następnie na Wołyniu współpracował z T. Czackim przy organizacji Liceum Krzemienieckiego; tamże opracował program badań dziejów narodowych; 1806 internowany przez władze ros. i wywieziony do Moskwy (z tego okresu pochodzi ważny opis panujących tam stosunków politycznych); od 1809 w Księstwie Warszawskim, ogłosił Uwagi nad tą częścią ziemi polskiej, którą od traktatu tylżyckiego zwać poczęto Księstwem Warszawskim; opracował też równolegle z S.B. Lindem i J. Śniadeckim traktat Porządek fizyczno-moralny; dot. zasad ładu społecznego w świecie, za którego warunek uważał równouprawnienie człowieka; w pracy Rozbiór krytyczny zasad historii... położył podwaliny pod antropologię kultury, w ostatnim dziele Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III, opublikowanym w 20 lat po śmierci, wystąpił przeciw jezuickiej dominacji w oświacie i zarysował program nowoczesnych badań nad jej historią.

Powiązane hasła:

SEJM CZTEROLETNI, UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, POLSKA. OŚWIATA, MAŁACHOWSKI, POLSKA. NAUKA. PO 1795, UMOWA SPOŁECZNA, KRZEMIENIECKIE LICEUM, MUZYKOLOGIA, POLSKA. NAUKA. OŚWIECENIE, FOLKLOR

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama