świątynie greckie wykształciły się z form megaronu mykeńskiego oraz budownictwa drewnianego i trzcinowo-glinianego u schyłku VII w. p.n.e.; miały niewielkie rozmiary, skromne wnętrza, silnie akcentowana była bryła zewnętrzna, zwracano uwagę na jej dekoracyjność. Wg Greków świątynia była domem bóstwa, mieściła jego posąg, przedmioty liturgiczne, ewentualnie mały skarbiec; wierni gromadzili się na zewnątrz, na dziedzińcu wokół ołtarza. Wykształciły się dwa podstawowe typy świątyń: w (w Grecji lądowej i tzw. Wielkiej Grecji) i w porządku jońskim (w Azji Mniejszej); świątynie w porządku korynckim powstawały dopiero później, w okresie hellenistycznym i rzymskim. Świątynie były wznoszone na trzystopniowym cokole (tzw. krepidoma), składały się z pronaosu (pomieszczenia na tyłach mieszczące skarbiec). Miały prostokątny rzut zorientowany wg stron świata na osi wsch.-zach., wejście było zawsze od wsch. Przekrywał je dach dwuspadowy oparty na belkowaniu złożonym z trzech elementów: architrawu, fryzu i gzymsu, belkowanie spoczywało na kolumnach z przodu i z tyłu (w małych świątyniach) lub w dużych świątyniach na obiegającej wokół kolumnadzie (tzw. perystaza). W zależności od ilości kolumn i ich układu rozróżnia się różne typy ś.s.G. templum in antis, amfiprostylos (mała świątynia z portykiem czterokolumnowym z przodu i z tyłu, np. Nike Apteros na Akropolu), peripteros, pseudoperipteros, dipteros, pseudodipteros. W zależności od ilości kolumn w fasadzie gł. rozróżniano: tetrastylos (z 4, 5, 6, 8, 10 i 12 kolumnami). Fryz, gzyms, pola tympanonów były zdobione płaskorzeźbami, dach wieńczyły akroteriony i antefiksy, w okresie późniejszym zdobiły je też rzeźby statuaryczne. Do najsławniejszych ś.s.G. należały: Artemizjon w Efezie, Herajon na Samos, Partenon i Erechtejon na Akropolu w Atenach, Olimpiejon w Olimpii. Największe zespoły greckich świątyń zachowały się w Paestum (płd. Włochy), Selinuncie i Agrigento (Sycylia), w najlepszym stanie zachował się dorycki Hefajstejon w Atenach.
AGRIGENTO, INTERKOLUMNIUM, ANTA, TETRASTYLOS, AKROPOL ATEŃSKI, GRECJI STAROŻYTNEJ RELIGIA, GRECJI STAROŻYTNEJ SZTUKA, DEKASTYLOS
- GRECJI STAROŻYTNEJ SZTUKA, twórczość artystyczna...
- GRECJA STAROŻYTNA, zasiedlona w paleolicie...
- Izyda, Isis, wreligii starożytnego...