(sanskr. = ćwiczenie, medytacja) jeden z sześciu indyjskich systemów filozoficznych akceptowanych przez braminizm; jego tradycja sięga XX w. p.n.e.; praktyczny podręcznik j. skompilował Patańdżali w II w. p.n.e., w trakcie Jogasutry łącząc filozofię sankhja (gł. jej celem było oddzielenie ducha - "purusa" - od materii - "prakrti") z technikami medytacji; najwyższym celem powstałej w ten sposób j. klasycznej pozostało samowyzwolenie ("samadhi"). Istnieje wiele systemów j., najbardziej znana i wszechstronna jest radżajoga (j. królewska), składająca się z ośmiu stopni podzielonych na trzy grupy; obejmuje ona zakazy i nakazy dotyczące wewn. postawy etycznej (jama i nijama), ćwiczenia oddechowe (pranajama) i pozycje j. (asana) łącznie zwane hathajogą, czyli j. doskonałości fiz., oraz ćwiczenia psychiczne i umiejętność wyłączania percepcji zmysłowej (pratjahara), ćwiczenia koncentracji (dharana) i medytacji (dhjana); swymi zaleceniami (np. dietetyka) j. obejmuje wszystkie dziedziny życia. W krajach zach. j. jest znana od przełomu XIX i XX w. (gł. hathajoga), rozpowszechniona została po II woj. świat. (m.in. stosowana w terapii psych., psychiatrii, w treningu aktorów itp.). W Polsce pierwszym autorem popularyzującym j. był w okresie międzywojennym filozof prof. Wincenty Lutosławski.
- HATHA-JOGA, system ćwiczeń psychofizycznych...
- buddyzm, doktryna i religia, której...
- uddiyana bandha, (sansk.)