osowate (Vespidae)
błonkówki z podrzędu stylikowców; ok. 3 tys. gat. (w środk. Europie ok. 100); dł. ciała do 45 mm; ubarwienie czarne w żółte paski i plamy; charakterystyczna "talia osy", będąca efektem silnego przewężenia odwłoka u nasady; przednie i tylnie skrzydła trwale połączone haczykami, samice wyposażone w żądło, służące gł. do obrony przed wrogami i do zabijania zdobyczy; prowadzą samotny lub społeczny tryb życia; u samotnych os samica samodzielnie buduje gniazdo (w ziemi, drewnie, piasku) i opiekuje się potomstwem; osy społeczne żyją w zorganizowanych społeczeństwach, zakładanych przez samice, zw. królowymi; wszyscy członkowie danego społeczeństwa są potomstwem królowej; większość mieszkańców gniazda stanowią bezpłodne samice, zw. robotnicami, o wysoko rozwiniętym instynkcie opieki nad potomstwem; samce pojawiają się sezonowo, w określonej porze roku, a po zapłodnieniu samic wymierają; gniazda kolonii budowane są z cząsteczek przeżutego drewna i wydzieliny gruczołów ślinowych; plastry o. są jednostronne (u pszczół dwustronne); o. społeczne w odróżnieniu od żyjących samotnie nie gromadzą pokarmu dla larw; w większości drapieżne, żywią się też nektarem kwiatów i owocami (np. szerszeń); samice niektórych os (tzw. "kukułcze") przedostają się do gniazd innych os, gdzie zabijają królowe lub żyją obok nich; ich potomstwem opiekują się obce robotnice; kolonie os zazwyczaj są jednoroczne, w krajach tropikalnych mogą być wieloletnie i b. liczne; w Polsce najczęściej spotykana OSA POSPOLITA (Vespula vulgaris).