rzeka wAmeryce Pd., wBrazylii iPeru, dł. 6440 km wraz zMaraňón - druga co do długości rzeka na świecie; pow. dorzecza 7,2 mln km2 - największa na świecie oraz najzasobniejsza wwodę. Źródła wAndach Peruwiańskich na stokach Cordillera Blanca na wys. 3653 m n.p.m. jako rzeka Maraňón, wgórnym biegu tworzy liczne wodospady, przebija się przez góry przełomami zwanymi pongos. Wśrodkowym biegu nazywana jest Solimôes, aod ujścia Ucayali - Amazonką. Uchodzi do O. Atlantyckiego licznymi ramionami, zktórych główne to: Canal do Norte, Canal do Sul iRio Para. Ujście ma kształt rozwidlonego przez liczne wyspy leja, rozpoczynającego się wodległości 350 km od morza, aszerokość ramion dochodzi do 100 km. Największa wyspa to Marajo opowierzchni 42 tys. km2. Średnia głębokość rzeki - 70 m. Zlicznych dopływów, zktórych 18 ma ponad 1500 km długości, najważniejsze lewe to: Napo, Putumayo, Japura, Rio Negro; prawe: Ucayali, Jurua, Purus, Madeira, Tapajos, Xingu iTocantins. Dorzecze jest asymetryczne, większe od strony pd. A. wzbiera dwa razy do roku, ze względu na różnice wpojawianiu się deszczów zenitalnych na półkuli pn. ipd. Średni roczny przepływ przy ujściu wynosi 120 000 m3/s, a3800 km3 wody uchodzącej do Atlantyku powoduje wysłodzenie jego wód wodległości do 400 km od ujścia. Fala przypływowa (pororoca) zAtlantyku dochodzi na odległość 750 km wgłąb A. Rzeka jest żeglowna na długości 4300 km; statki oceaniczne docierają do Manaus, amniejsze jednostki do Iquitos. Łączna długość dróg żeglownych całego dorzecza Amazonki wynosi 50 tys. km, zczego 40 tys. km znajduje się na terenie Brazylii. Główne porty: Iquitos, Manaus, Obidos, Santarem, Belem.
Amazonka
Geografia