arminianizm
doktryna rel. głoszona przez kalwińskiego duchownego i teologa Jakuba Armenszoona, znanego pod zlatynizowanym imieniem Arminiusz; r. doprowadził do głębokiego rozłamu w Kościele kalwińskim; Arminiusz łagodził radykalizm Kalwina, Bezy i Zanchiusa w kwestii predestynacji, zajmując stanowisko zbliżone do poglądów katolickich; w kwestii stosunku państwo-Kościół opowiadał się za supremacją państwa; poglądy Arminiusza spotkały się z ostrą krytyką teologów kalwińskich, zaś zebrany 1605 w Rotterdamie synod całkowicie je odrzucił, łącznie z żądaniem Arminiusza, aby zmienić cały kalwiński katechizm; 1610, po śmierci Arminiusza, pastorzy arminiańscy wystosowali do Stanów Holandii prośbę o remonstrancję (stąd nazwa doktryny) decyzji synodu; Stany Holandii uchyliły się od decyzji; zdecydowane stanowisko zajął jednak teolog Gomar z Groningen i jego zwolennicy, domagający się jednoznacznego odrzucenia arminianizmu; efektem potępiającej Arminiusza i jego współwyznawców uchwały soboru w Dordrechcie było rozpoczęcie krwawych prześladowań arminian; wielu zginęło na stosie (m.in. popularny kaznodzieja i teolog Oldenbarneveldt), innych zabito w czasie zamieszek, niektórzy zbiegli z kraju; prześladowania trwały do 1630, kiedy wydano edykt o tolerancji, umożliwiający głoszenie doktryny arminiańskiej; r. stał się popularny w całych Niderlandach, a także w Niemczech i Anglii; elementy tej doktryny przejęli metodyści; w następnych wiekach koncepcje Arminiusza poszerzono o elementy, których one pierwotnie nie zawierały, co sprawiło, że r. przeszedł na stronę herezji typu pelagiańskiego i socyniańskiego.