MEDYCYNA W OŚWIECENIU

W okresie oświecenia w medycynie europejskiej dokonał się zasadniczy przełom i stworzone zostały podwaliny pod nowożytną sztukę leczenia. Odrzucone zostały próby teoretycznych, nieraz spekulatywnych prób wyjaśniania objawów chorobowych na rzecz eksperymentu. W nową fazę rozwoju weszły anatomia, chirurgia i okulistyka. Zdobycze medycyny europejskiej zaledwie słabym echem odbiły się w Polsce. Niski poziom wiedzy w tym zakresie był w dużej mierze wynikiem braku nowoczesnego szkolnictwa medycznego. Podjęte w 1767 r. próby utworzenia nowoczesnej szkoły medycznej w Warszawie zakończyły się niepowodzeniem, pomimo że sejm rok później zatwierdził projekt powołania Akademii Medyko-Ekonomicznej. Szkołę medyczną założono w w Warszawie dopiero w r. 1809. Znaczną jednak poprawę w kształceniu medycznym można obserwować po reformach uniwersytetów przeprowadzonych w czasie KEN. Reforma studiów medycznych w Krakowie była już przygotowana wcześniej m.in. przez Andrzeja Badurskiego, który proponował utworzenie na Wydziale Medycznym katedr anatomii, botaniki, chemii, fizjologii i materii medycznej, patologii, położnictwa i chirurgii oraz złożył propozycję założenia szpitala klinicznego. KEN wyłożyła fundusze na założenie szpitala i jednocześnie wysłała na studia zagraniczne Rafała Józefa Czerwiakowskiego, przyszłego chirurga. W gronie profesorów krakowskiej uczelni znaleźli się także Jan Szaster – specjalista od farmacji i materii medycznej, jego brat Wincenty – anatom i fizjolog i francuski chirurg Marek Cambon. Koncentrowali się oni głównie na dydaktyce, stąd też nie pzostawili wielkich dzieł medycznych. Niewątpliwie największe osiągnięcia naukowe miał R.J. Czerwiakowski. Jego praca Wywód o narzędziach cyrulickich (1779) przyczyniła się znacznie do stworzenia polskiego słownictwa medycznego. Czerwiakowski dążył do stworzenia nowoczesnego podręcznika położnictwa i chirurgii, publikując kilka udanych prób, m.in. Rozprawę o przymiotach dobrego chirurga (1780), Prawidła położnictwa dla cyrulików (1781). Największym jego dziełem jest Nauka chirurgii uniwersalnej, która jednak – podobnie jak większość jego prac – nie została opublikowana. Do bardziej nowoczesnych podręczników należy także zaliczyć Anatomię, to jest naukę poznania ciała ludzkiego (1786) Teodora Tomasza Weichardta, nadwornego lekarza królewskiego oraz podręczniki Ludwika Perzyny. Perzyna napisał podręcznik anatomii i położnictwa dla cyrulików i udany podręcznik z chirurgii Nauki cyrulickiej krótko zebranej… części trzy (1792). Na Litwie kształcenie medyczne prowadziła Szkoła Medyczna założona w 1775 w Horodnicy pod Grodnem. Jej organizatorem był Jan Edmund Gilibert. Krótki okres działalności (do 1783) sprawił, że nie odegrała ona większej roli w kształceniu lekarzy. Akademia Wileńska Wydział Medycz ny otrzymała w 1775 r., wraz z powołaniem Michała Regniera na stanowisko profesora chirurgii i anatomii. Pomimo sprowadzenia jeszcze kilku profesorów, praktycznie do upadku Rzeczypospolitej Wydział Lekarski nie zdoła się do końca uformować. Dopiero reforma z 1803 r. nadała nową jakość kształceniu medycznemu na uczelni. Pojawiło się wtedy w Wilnie kilku wybitnych profesorów, m.in. Jan i Józef Frankowie, dzięki którym patologia, terapia szczegółowa i interna stanęły na europejskim poziomie. Wielkie zasługi dla farmacji wileńskiej położył Jan Wolfgang. Należy też wspomnieć o znacznym wkładzie w rozwój medycyny, jaki wniósł Jędrzej Śniadecki swoimi pracami z pogranicza biologii i fizjologii. W Wilnie udało się także zorganizować Towarzystwo Lekarskie (1806), którego pierwszym prezesem został Jędrzej Śniadecki.