W historii muzyki początek klasycyzmu datuje się na połowę XVIII wieku. Wszak w 1750 roku umiera Johann Sebastian Bach, a dziewięć lat później Georg Friedrich Haendel –kompozytorzy będący ikonami muzycznego baroku. Koniec epoki to lata 1810-20. W 1810 roku przychodzą na świat Fryderyk Chopin i Robert Schumann, w rok później – Franz Liszt, czołowi przedstawiciele muzycznego romantyzmu. Żyje wówczas i tworzy wprawdzie jeszcze ostatni z wiedeńskich klasyków, Ludwig van Beethoven, słynna IX symfonia powstaje dopiero w latach 1822-24, ale poszczególne epoki zawsze przenikają się i wszelkie podziały są jedynie umowne.
Muzyczny klasycyzm w ramach poszukiwania doskonałości formy i treści rozwijał twórczo techniczne i formalne zdobycze baroku dorzucając do nich własne osiągnięcia. Jednym z nich jest rezygnacja z tak charakterystycznego dla baroku basso continuo będąca konsekwencją wyeliminowania czynnika improwizatorskiego.
W klasycyzmie kompozytor wymaga od wykonawcy dokładnego realizowania utworu według zapisu, nie odwołuje się – jak w baroku – do powszechnie znanych, a w związku z tym nie wymagających dokładnego zapisu figur muzycznych realizowanych według gustu wykonawcy. Sam pisząc utwór musi się wykazać logicznym pomysłem, zwięzłością wypowiedzi, przejrzystością faktury oraz poszanowaniem norm obowiązujących w danym gatunku muzycznym.
W klasycyzmie wykształca się też nowoczesny model orkiestry, której trzon stanowi kwintet smyczkowy (I skrzypce, II skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy) oraz grupa instrumentów dętych – drewnianych (flety, oboje, klarnety, fagoty) i blaszanych (trąbki, rogi i puzony). W wyniku rozwoju zjawiska zapoczątkowanego w baroku przez monodię wokalną zaczyna kształtować się faktura obejmująca dwa plany: melodyczny i harmoniczny. Wykształcają się trzy typy wykonawcze muzyki instrumentalnej: symfoniczny, kameralny i solowy. Dla pierwszego typu charakterystyczna jest symfonia, dla drugiego – kwartet smyczkowy, dla trzeciego – sonata. Zarówno symfonia, jak też kwartet i sonata, zbudowane są według tych samych zasad, stanowią czteroczęściowy tzw. cykl sonatowy.
Nowe prądy podejmowali kompozytorzy działający na ziemiach niemieckich, czeskich i austriackich. Około 1770 roku europejskim centrum muzycznym stał się Wiedeń. Tu działało trzech kompozytorów, których twórczość była największym osiągnięciem epoki: Józef Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart i Ludwig van Beethoven. Postulat prostoty i przejrzystości dzieła muzycznego był związany z wykształceniem się nowego słuchacza.
Rewolucja Francuska stworzyła warunki rozwoju mieszczaństwa, które stało się głównym twórcą i odbiorcą dóbr kulturalnych. Miejscem koncertów przestaje być jedynie salon, powstają powszechnie dostępne sale koncertowe. Wirtuozi podróżują z koncertami po całej Europie. Popularną formą utworu staje się koncert solowy z orkiestrą, trzyczęściowa wirtuozowska kompozycja dająca instrumentaliście grającemu partię solową możliwość ukazania pełni swych muzycznych walorów. Wielkie sale koncertowe wymagają pełnego brzmienia instrumentów. Delikatny instrument arystokratycznych salonów i buduarów – klawesyn – odchodzi na przeszło wiek w niepamięć. Jego miejsce zajmuje fortepian. Jest wprawdzie dzieckiem baroku – pierwsze gravicembalo colpiano e forte skonstruowane przez Bartolomea Cristoforiego opisane zostało w 1711 roku – ale dopiero późniejsze udoskonalenia i obniżenie ceny instrumentu w związku z rozwojem przemysłu (pewne jego elementy można było wyrabiać masowo) sprawiły, że fortepian właśnie w klasycyzmie zyskał powszechną popularność.
W Polsce klasycyzm to czas oświecenia, panowanie Stanisława Augusta (1764-95), mecenasa sztuk, ale i czas rozbiorów, insurekcji kościuszkowskiej, napoleońskiego zrywu i Księstwa Warszawskiego, wreszcie początków Królestwa Polskiego i panowania cara Aleksandra I. Okres stanisławowski był czasem wyraźnego i wszechstronnego rozwoju kultury muzycznej we wszelkich jej przejawach. Po utracie państwowości muzyka staje się niszą pozwalającą kultywować poczucie narodowej tożsamości. Ta jej funkcja sprawiła, że pojęcie muzyki narodowej zrodziło się i rozwijało na ziemiach polskich znacznie wcześniej niż w innych krajach Europy.