SZKOŁY MUZYCZNE - KLASYCYZM

Oświeceniowa myśl racjonalistyczna sformułowała tezę o dydaktyczno- moralnej roli sztuki, nic więc dziwnego, że powszechna edukacja muzyczna stała się jednym z podstawowych haseł wyznawców nowych prądów. Do kasaty zakonu jezuitów w 1773 roku głównymi ośrodkami kształcenia muzycznego były szkoły jezuickie. Wiedza muzyczna, teoretyczna i praktyczna, znajdowała się także w programach nauczania szkół prowadzonych przez zakony pijarów i cystersów oraz – w wąskim zakresie – w szkołach parafialnych. Muzyki – w praktyce i teorii – uczono także w kapelach i w trupach teatralnych działających przy magnackich dworach.Komisja Edukacji Narodowej przygotowując reformę polskiego szkolnictwa postanowiła wprowadzić powszechne wychowanie muzyczne. Niestety, plany te nie zostały w pełni zrealizowane. Jej idee zaczęli wcielać w życie pierwsi działacze muzyczni organizując prywatne szkoły muzyczne. W Warszawie szkołę muzyczną zakłada bratanek króla Stanisław Poniatowski (bohater książki „Nieznany książę Poniatowski”). W Krakowie powstaje w 1781 roku jedna z najbardziej znaczących na ziemiach polskich szkoła muzyczna założona przez hrabiego Wacława Sierakowskiego, kanonika wawelskiego. W szkole Sierakowskiego uczono głównie śpiewu, kształcenia słuchu i gry na klawesynie, a także przerabiano repertuar kantatowooratoryjny. Ksiądz Sierakowski nie tylko bowiem założył szkołę, ale i organizował w swoim domu przy ul. Grodzkiej publiczne koncerty. Wychowankowie szkoły musieli posiadać niemałe muzyczne umiejętności, bo repertuar pre zentowany na koncertach obejmował utwory najprzedniejszych kompozytorów włoskich i austriackich (m.in. Mozarta). Szkoła Sierakowskiego, którą w czerwcu 1787 roku wizytował król Stanisław August w czasie swego pobytu w Krakowie, w tymże samym roku przestała istnieć z braku funduszy. Pozostawiła jednak ideowy ślad. Jej wychowankowie w trzydzieści lat później założyli w Krakowie Towarzystwo Przyjaciół Muzyki, które odegrało dużą rolę w kształtowaniu życia muzycznego w pierwszej połowie XIX wieku. Mimo likwidacji szkoły kanonik Sierakowski nie porzucił myśli o stworzeniu w Polsce ogólnie dostępnego szkolnictwa muzycznego pod państwowym protektoratem. W 1792 roku przygotował i przedstawił sejmowi plan wprowadzenia wychowania muzycznego do szkół wszelkiego typu (zwracał uwagę na korzyści wypływające z uprawiania muzyki przez obywateli) oraz utworzenia ośmioletniej zawodowej szkoły muzycznej, tzw. Alumnatus Vocalistarum utrzymywanej z funduszy państwowych, do której mogłaby uczęszczać młodzież wszystkich stanów w wieku od 7 do 15 lat podzielona na trzy grupy: zaczynających, postępujących i doskonałych. Uzasadniając potrzebę takiej szkoły Sierakowski zwracał uwagę, że z czasem jej absolwenci będą na tyle doskonali, że ustanie potrzeba sprowadzania wielkim kosztem obcych, co będzie wielką chwałą i korzyścią dla narodu. Proponował wreszcie, by przy Akademii Krakowskiej reaktywować katedrę muzyki. Mimo iż projekt Sierakowskiego zyskał przychylność, sytuacja polityczna sprawiła, że nie wszedł on pod obrady sejmu. Wacław Sierakowski był również autorem trzytomowego dzieła wydanego w 1795 roku w Krakowie, a zatytułowanego Sztuka dla młodzieży krajowej przez W.J.X. Wacława Hrabię Sierakowskiego, kanonika i proboszcza koadiutora katedralnego krakowskiego jako nad kapelą kościelną przełożonego wydana pracą i kosztem autora w Krakowie. W swym dziele wyjaśniał m.in. podstawowe pojęcia muzyczne, przyswajał, polonizując ją, włoską terminologię muzyczną, a także dawał teoretyczne i praktyczne wskazówki wykonawcze. Był to więc rodzaj podręcznika do nauki muzyki. Rok wcześniej w Wilnie ukazał się inny podręcznik, napisany przez benedyktyna Antoniego Arnulfa Worońca, a zatytułowany Początki muzyki tak figuralnego jako i chóralnego kantu. W 1806 roku we Wrocławiu wydany został Traktat akademicki o prawdziwej sztuce muzy ki oraz dodatek o używaniu harmonii Jana Dawida Hollanda. Tak więc z końcem XVIII wieku istniały na ziemiach polskich wszelkie dane, by otrzymywane przez zainteresowanych wykształcenie muzyczne było gruntowne i na dobrym poziomie. Niestety, wydarzenia polityczne przerwały tę dobrą passę. Przez kilka lat panował w tej dziedzinie kompletny zastój. Dopiero unormowanie się sytuacji politycznej, utworzenie po Kongresie Wiedeńskim na części ziem polskich Królestwa Polskiego, stworzyło warunki do podjęcia prób zorganizowania szkolnictwa muzycznego na wzór zachodni. Inicjatywa należała wówczas do Józefa Elsnera – kompozytora, działacza muzycznego, a przede wszystkim pedagoga. Droga życiowa Elsnera daje dobry obraz kształtowania się kultury muzycznej i jej stanu na ziemiach polskich. Urodził się on 1 VI 1769 w Grodkowie na Śląsku, zmarł 18 IV 1854 roku w Warszawie. Studia muzyczne odbył we Wrocławiu w zakresie gry skrzypcowej i kompozycji. Po studiach pracował w orkiestrach Brna i Lwowa. We Lwowie założył Towarzystwo Filharmoniczne zwane Akademią Muzyczną, zajmujące się regularną organizacją koncertów, w czasie których wykonywano symfonie m.in. J. Haydna i W.A. Mozarta, a także samego Elsnera, z których jedynie Symfonia Cdur przetrwała do naszych czasów. W 1799 roku objął stanowisko kapelmistrza Teatru Narodowego w Warszawie, które zajmował do roku 1824. Z jego inicjatywy założono również sztycharnię nut, w której w latach 1803-05 wydawał Wybór pięknych dzieł muzycznych i pieśni polskiej. W roku 1805 został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, udzielał się również w Resursie Muzycznej zajmującej się organizacją koncertów. Pisywał recenzje i artykuły do polskich czasopism, był korespondentem słynnego lipskiego „Allgemeine Musikalische Zeitung”. Zajmował się badaniem polskiego folkloru oraz muzyki ludów słowiańskich. Utrzymywał bliskie kontakty z muzykami i firmami wydawniczymi w Austrii, Francji i na ziemiach niemieckich. Podróżował do Lipska i Paryża. W Paryżu odbył się koncert jego muzyki kameralnej. W 1815 założył w Warszawie Towarzystwo Przyjaciół Muzyki Religijnej i Narodowej. Największe jednak zasługi Józef Elsner położył jako organizator szkolnictwa muzycznego, z jego bowiem inicjatywy powstała w 1818 roku w Warszawie Szkoła Muzyczna przekształcona trzy lata później w Konserwatorium Muzyczne, z którego w 1826 roku utworzono Konserwatorium, czyli Szkołę Śpiewu oraz Szkołę Główną Muzyki, której Elsner został rektorem. Właśnie w Szkole Głównej, która wykładami była powiązana z Uniwersytetem Warszawskim, w latach 1826-29 nauki pobierał Fryderyk Chopin.