WOJSKO POLSKIE ZA GRANICĄ

Zniknięcie Rzeczypospolitej z mapy Europy, nie zagwarantowało pokoju na kontynencie. Anglii udało się utworzyć w 1805 r. trzecią koalicję antyfrancuską, do której weszły dwa państwa zaborcze: Austria i Rosja. Próba sił na morzu zakończyła się wprawdzie klęską floty francuskiej pod Trafalgarem (21 X 1805), ale na lądzie Napoleon zmusił najpierw do kapitulacji część sił austriackich pod Ulm (20 X 1805), zajął Wiedeń i wreszcie odniósł wielkie zwycięstwo pod Austerlitz (2 XII 1805) nad połączonymi siłami austriacko-rosyjskimi. Pokój w Preszburgu (26 XII 1805) przetrwał niewiele ponad pół roku, jako że już w sierpniu 1806 r. powstała kolejna, czwarta koalicja, tym razem z udziałem Prus. Napoleon zdruzgotał jedną armię pruską pod Jeną, a w tym samym czasie marszałek Louis Davout pokonał drugą pod Auerstädt. Francuzi weszli do Berlina, a król pruski Fryderyk Wilhelm III schronił się do Królewca. Wojna nieuchronnie zbliżała się do ziem byłej Rzeczypospolitej, odżywała sprawa polska. Już w obliczu grożącej wojny z Prusami, Napoleon powołał do życia I Legię Północną, która miała być tworzona z żołnierzy różnych narodowości wcielanych do armii pruskiej, głównie Polaków (było ich tam 93 proc.). W styczniu 1807 r. liczyła ona około 5 tys. żołnierzy i wzięła udział w walkach o Tczew i w oblężeniu Gdańska, podczas którego straciła 60 proc. swego stanu osobowego. Nie uda ło się natomiast sformować II Legii Północnej tworzonej do listopada 1806 r. przez gen. Jana Wołodkowicza. Francuzów witano na ziemiach polskich jak wyzwolicieli. Korzystając z tej przychylności Napoleon chciał nie tylko pozyskać rekruta, stworzyć polską siłę zbrojną, ale zjednać dla swej polityki cały naród, by mieć w nim oparcie podczas spodziewanej konfrontacji z Rosją. W tym celu próbował posłużyć się autorytetem Kościuszki, uznawanego za duchowego przywódcę polskich dążeń niepodległościowych nie tylko na emigracji, ale i w kraju. Ten jednak odmówił współpracy, stawiając cesarzowi warunki niemożliwe do przyjęcia: przywrócenie niepodległości Polski w granicach przedrozbiorowych, uwolnienie chłopów od poddaństwa i nadanie im ziemi na własność. Kościuszko nie ufał Napoleonowi, obwiniał go za tragedię Legionów Polskich, uważał za zdrajcę sprawy rewolucji francuskiej i ideałów republikańskich.