Reklama

Angielska poezja epoki augustiańskiej

Poezja ery augustiańskiej wyraźnie dowodzi związku między literaturą restauracji i wiekiem neoklasycyzmu. Między Miltonem i Drydenem była przepaść; poezja Pope’a jest kontynuacją dzieła Drydena. Pope był uczniem Drydena: obaj mieli talent satyryczny i stosowali formułę kupletu heroicznego.

Aleksander Pope (1688-1744) był dzieckiem chorowitym, kiedy miał dwanaście lat przeszedł chorobę, która na zawsze zdeformowała jego sylwetkę. Jako wyznawca religii rzymskokatolickiej miał  zakaz wstępu do szkół, uczył się więc sam. Z pomocą katolickiego księdza zdobył podstawy greki i łaciny, wkrótce czytał już w oryginale Homera i Owidiusza. Inaczej niż Dryden, Pope nie mógł zabierać głosu w sprawach publicznych - znowu przyczyną były jego przekonania religijne.

Reklama

Skoncentrował się więc na literaturze, głosząc ideał absolutnej poprawności. Jego zdaniem Anglia miała wielu genialnych poetów, ale żaden nie był poprawny. Pope bezlitośnie usuwał z kupletu heroicznego wszystko, co wydawało mu się niepoprawne; szlifował wiersz Drydena, aż w dążeniu do perfekcji wersyfikacji popadał w  zbytnią  regularność  i  monotonię.

W wieku szesnastu lat Pope napisał The Pastorals (Wiersze pastoralne, 1704). I one, i następne jego wiersze, chociaż nienaganne pod względem formy, były jedynie naśladownictwem klasyków. Pierwszy oryginalny utwór Pope’a to An Essay on Criticism (O   krytyce,   1711),  o którym Addison napisał, że jest to arcydzieło i poświęcił mu cały numer "The Spectatora".

Utwór Pope’a przypomina znane w tym czasie dzieło francuskiego pisarza Nicolasa Boileau L’Art Poétique (Sztuka poetycka), traktujące o zasadach poezji, tzn. o potrzebie naśladowania klasyków i o tym, że poeta powinien mówić o rzeczach powszechnie znanych, ubierając je w piękną formę. Pope przewyższa Boileau formułą literacką - jego błyskotliwy wiersz nie ma sobie równych - ale za to ustępuje poecie francuskiemu pod względem oryginalności sądów. Pope twierdził w An Essay on Criticism, że najwłaściwszym tematem poezji jest człowiek, który jest miarą wszechrzeczy. Skoro został umieszczony na samym szczycie stworzenia, człowiek jest też władcą świata i natury; ważne jest, aby go kształcić i uświadamiać mu jego szczególny status. Pope próbuje wypełniać tę misję w An Essay on Man (O człowieku, 1732-34), utworze, który składa się z czterech części i kolejno traktuje o pozycji człowieka w odniesieniu do wszechświata, siebie samego, społeczeństwa i koncepcji szczęścia. An Essay on Man napisany jest w tonacji optymizmu i wiary, że panujący w świecie porządek jest najlepszy z możliwych, ponieważ został stworzony przez nieomylnego Boga.

Największym osiągnięciem i sukcesem Pope’a był The Rape of the Lock (Pukiel Belindzie ustrzyżony i porwany, 1712), poemat heroikomiczny, który klimatem  przypomina  muzykę  Mozarta,  delikatne  rysunki  na porcelanie i malarstwo Watteau.

Poeta użył jako inspiracji prawdziwej historii towarzyskiej: Lord Petre podstępnie odciął lok wspaniałych włosów panny Arabelli Feremor, co stało się przyczyną skandalu towarzyskiego i kłótni rodzinnych. Pope chciał pogodzić zwaśnione strony, wysłał pannie Feremor oryginał utworu, który początkowo zaakceptowała, ale cofnęła swoją aprobatę, gdy poeta dodał, w późniejszej wersji, postacie duszków i elfów. Arabella występuje w poemacie jako Belinda, a scena w buduarze, kiedy elfy pomagają przy toalecie bohaterki (są bardzo podobne do szekspirowskich istot ze Snu nocy letniej ), należy do najlepszych w tym utworze. Duszki Pope’a żyją wśród luster i świec, są dziećmi pachnideł i klejnotów. Przygotowania Belindy do pokazania się w towarzystwie są parodią homeryckich opisów bohaterów, którzy przywdziewają zbroje przed bitwą. W ostatniej scenie nieszczęsny lok dryfuje wśród przestworzy, żeby w końcu stać się nową gwiazdą, która ozdobi  nieboskłon.  

Pope śmieje się z konwenansów towarzyskich, ze sztucznych więzów między kobietą i mężczyzną, które nie opierają się na uczuciach, ale na umowach i kontraktach. Pope był już sławny, ale nie bogaty. Z przyczyn natury religijnej, o czym już wspominaliśmy, nie mógł znaleźć oficjalnego zatrudnienia. Ojciec - sklepikarz, nie mógł mu dać zbyt wiele i Pope umówił się z wydawcą na tłumaczenie Iliady i Odysei Homera. Przedsięwzięcie się udało i dzięki niemu Pope wydatnie podreperował swój budżet. Czy był to również sukces literacki? Ci, którzy spodziewali się wiernej translacji Homera, byli zawiedzeni, ci którzy chcieli przeczytać wiersze angielskiego poety z XVIII wieku na tematy homeryckie chętnie czytali dzieło Pope’a. Istniał przecież elżbietański przykład Chapmana, ale dla czytelników okresu augustiańskiego romantyczna gwałtowność tego utworu była nie do przyjęcia. Preferowali wersję Pope’a, jego elegancję, perfekcyjny styl i doskonałe maniery.

Pope był przede wszystkim perfekcyjnym rzemieślnikiem pióra, najlepszym i najstaranniejszym z tych, jakich wydała Anglia. Nie spodziewajmy się znaleźć w jego poezji oryginalnych myśli czy głębokich uczuć; nie stworzył żadnych własnych koncepcji czy idei. Ale nigdy nie popełnił błędów stylistycznych - dopracował do perfekcji formę poetycką, odziedziczoną po Drydenie, i jego sukcesy w tej dziedzinie były uważane za najwyższe osiągnięcia wersyfikacji. Fakt, że romantycy tak gwałtownie go krytykowali dowodzi, że widzieli w nim mistrza, największego poetę szkoły neoklasycznej. Oda do samotności - czytaj fragment.

Z An Essay on Criticism Pope’a pochodzą przysłowia i powiedzenia, które na stałe weszły do kultury angielskiej, np.:

Mała wiedza to groźna rzecz,

Błądzić jest rzeczą ludzką, przebaczyć - boską,

Głupcy pędzą tam, gdzie anioły boją się stąpać.

Wśród poetów epoki augustiańskiej trzeba też wspomnieć Matthew Priora (1664-1721), który pisał  zabawne  wiersze  dla  dzieci i elegancką poezję miłosną, choć zaczął jako autor satyryczny  (parodia The Hind and the Panther Drydena).

W tym czasie tworzono poezję o dżentelmenach i dla nich. Biedni wieśniacy, pasterze, uważani byli za temat odpowiedni raczej dla komedii. Nawet w poezji pastoralnej postacie chłopów były idealizowane i przemawiały językiem ówczesnej szlachty. Widać to w Pastorals Pope’a (1709), i w The Shepherd’s Week (Tydzień pasterza, 1714), Johna Gaya (1685-1732). Utwór Gaya był właściwie parodią poezji pastoralnej. Natura była ważnym tematem poezji augustiańskiej, ale autorzy rozumieli ją jako tło aktywności człowieka, a nie jako samodzielny byt. Gay napisał w tym duchu Rural Sports (Sporty wiejskie, 1713), John Dyer (1699-1758) Grongar Hill (1726), a sir John Denham Cooper’s  Hill  (1642).

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama