(?-ok. 305)
– biskup Formii we Włoszech; niewiele wiemy o jego życiu, zaś pochodzące z VI w. opisy jego męczeńskiej śmierci są mało prawdopodobne; miał pochodzić z Antiochii; w czasie prześladowań chrześcijan za czasów cesarza Dioklecjana ukrywał się w górach Libanu, został jednak pochwycony i poddany torturom; w czasie męczarni, jakim poddawano E. (rozszarpywano jego ciało żelaznymi hakami), miał zstąpić z niebios archanioł Michał i uwolnić go z pęt, a następnie przenieść do Formii; tam E. zmarł z zadanych ran. Najstarsze ślady kultu św. E. pochodzą w VI w.; w Formii wzniesiono wówczas kościół i klasztor ku jego czci i tam też – wg świadectwa św. ➞ Grzegorza I Wielkiego – złożono jego relikwie; świątynie poświęcone E. istniały także w Neapolu i Rzymie (na wzgórzu Celio). Po zajęciu Formii przez Arabów (842) relikwie E. przeniesiono do Gaety i ukryto w filarze kościoła pw. NMP; w 917 roku odnalazł je tam biskup Bono i ogłosił E. patronem tego miasta; w 1106 roku papież Paschalis II konsekrował tam katedrę NMP i św. E. W średniowieczu E. był jednym z bardziej czczonych świętych (należał do tzw. czternastu wspomożycieli, wzywanych w czasie chorób, zarazy, ognia, powodzi); od XIV wieku jego rolę spełnia św. ➞ Roch. W ikonografii na ogół występuje w stroju biskupim, dzierżąc w dłoni hak – narzędzie swej męki; jako patron marynarzy i żeglarzy niekiedy przedstawiany jest z kołem sterowym i liną okrętową w ręce. W katedrze w Gaetano okazały paschał ozdobiono w XIII w. 24 płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia świętego. W Polsce oznaki kultu są nieliczne, choć w niektórych kościołach (gł. na Śląsku i w Wielkopolsce) można spotkać ołtarze mu poświęcone. Pamiątka – 2 czerwca.36 Męczeństwo św. Erazma, Nicolas Poussin