GABRIEL ARCHANIOŁ

– jest postacią pojawiającą się w Biblii; w Starym Testamencie uwiecznił go prorok Daniel (Dn 8,13-26), gdy tłumaczy sens wizji o baranie i koźle oraz gdy wyjaśnia proroctwo Jeremiasza (Jr 25,11 i n.) o 70 tygodniach równych latom (Dn 29,10); w innym miejscu Księgi Daniela pojawia się jako postać o twarzy promieniejącej jak błyskawica (Dn 10,4-12). W Nowym Testamencie jest na ogół posłańcem wielkiej nowiny: w świątyni zwiastuje Zachariaszowi przyjście na świat Jana Chrzciciela, a NMP zapowiada narodziny Chrystusa (Łk, 1,1-80); G. pojawia się także w wierzeniach żydowskich (jest jednym z siedmiu duchów strzegących tronu Bożego) i w islamie. Nie tylko Łukasz, ale także inni ewangeliści piszą o G.: Mateusz mówi o nim jako przynoszącym św. Józefowi wieść o poczęciu Jezusa (Mt 1,11-24); następnie G. ostrzega Św. Rodzinę przed zamiarami Heroda (Mt 2,13), zaś po śmierci Heroda nakazuje Józefowi wrócić do Nazaretu (Mt 2,19-20); jest obecny przy Zmartwychwstaniu Pańskim (Mt 28,56) i przy wniebowstąpieniu Chrystusa (Sz 1,10). Pamiątkę G. obchodzono do roku 1969 w dzień przed uroczystością lub w dzień po uroczystości Zwiastowania Maryi (24 marca, ale niekiedy także: 18, 26 marca, 11 lub 20 czerwca, 8 listopada lub 18 grudnia); obecnie przypada ona 29 września – wraz ze świętem archaniołów: św. ➞ Michała i św. ➞ Rafała; osobne święto G. wprowadził w 1921 roku papież Benedykt XV; w roku 1951 papież Pius XII ustanowił G. patronem środków komunikowania: telefonu, telegrafu, radia i telewizji. Najstarszy wizerunek G. znajduje się w Rawennie i pochodzi z VI w., od tamtego czasu w każdej epoce znajdujemy obrazy i rzeźby G.: najczęściej wyobrażana jest scena zwiastowania NMP. Jest G. patronem ogólnoświatowej federacji jego imienia. W Polsce kult G. jest słabszy od kultu innego z archaniołów – Michała.