(?-ok. 304)
– pochodziła ze znakomitej rodziny zamieszkałej w Syrakuzach (Sycylia). Legenda z VI wieku mówi, że w młodości odbyła pielgrzymkę do grobu św. ➞ Agaty, aby uprosić zdrowie dla swej matki, która od dłuższego czasu cierpiała na częste krwotoki. Modlitwa Ł. została wysłuchana, a ponadto ukazała się jej św. Agata, która przepowiedziała dziewczynie rychłą męczeńską śmierć. Po powrocie do domu Ł. zrezygnowała z zaplanowanego już małżeństwa i złożyła ślub dziewictwa. Następnie rozdzieliła swój majątek pomiędzy ubogich. Zawiedziony i urażony w swej dumie narzeczony oskarżył ją o wyznawanie wiary chrześcijańskiej, a były to czasy wznieconego przez cesarza Dioklecjana prześladowania wyznawców Chrystusa. Groźby i tortury nie zdołały skłonić jej do wyrzeczenia się wiary. Zginęła, ścięta mieczem, 13 grudnia i wtedy też Kościół ją wspomina. Relikwie Ł. mają niezmiernie burzliwą historię. W 718 roku ciało świętej przewieziono z Syrakuz do Corfino w Abruzzach, z polecenia bowiem cesarza Leona III Izauryjczyka na Sycylii rozpoczęto niszczenie wizerunków świętych i relikwiarzy (obrazoburstwo). Po jakimś czasie powróciły na pierwotne miejsce. W 1038 roku znalazły się w Konstantynopolu, skąd w 1204 roku krzyżowcy przewieźli je do Wenecji i umieścili w kościele św. Jerzego. W 1313 roku wystawiono świętej osobną świątynię i tam złożono jej szczątki. W roku 1860, w trakcie przebudowy układu komunikacyjnego Wenecji, kościół zburzono i relikwie Ł. przeniesiono do kościoła św. Jeremiasza, gdzie spoczywały do 1981 roku, póki ich nie ukradli w październiku 1981 roku nieznani dotąd sprawcy. W sumie niewiele wiemy na temat jej życia, które oplotły liczne legendy (m.in. o bohaterskim zachowaniu w trakcie tortur; o tym, jak miała zostać odesłana do domu publicznego, ale nikt nie potrafił ruszyć jej z miejsca – nawet parą wołów; o jej sporze z sędzią, w czasie którego wygłosiła wspaniałą apologię swej wiary). Legendarne wątki do tego stopnia przesłoniły fakty, że zamyślano nawet usunąć Ł. z oficjalnego rejestru świętych. W 1894 roku w Syrakuzach odkryto jednak grecką inskrypcję, świadczącą, że grób Ł. był autentyczny. W VI w. w Syrakuzach istniał klasztor pod wezwaniem św. Ł., o czym wspomina papież św. ➞ Grzegorz I Wielki. W Rzymie pierwszy kościół ku czci Ł. powstał także w VI w.; z tego też stulecia pochodzą mozaiki w Rawennie, wyobrażające świętą. Najczęściej przedstawia się ją w stroju rzymskiej niewiasty, z palmą męczeństwa w ręku i z płaskim naczyniem, na którym spoczywa para oczu ludzkich. Legenda mówi, że Ł. miała niezwykle piękne oczy i by nie budzić zachwytu mężczyzn, kazała je sobie wyłupić, stąd w średniowieczu, które bardzo spopularyzowało imię świętej, uczyniono z niej patronkę chorych na oczy. Ł. należy do najpopularniejszych świętych, a jej imię zostało wcześnie włączone do modlitw mszalnych (VI/VII w.). Odzwierciedleniem kultu jest chociażby Boska Komedia Dantego, w której autor umieścił świętą w wysokich rejonach swego Raju (Pieśń 32,136). Modlił się zresztą do niej, prosząc o wzmocnienie wzroku. Jest zatem Ł. świętą związaną ze światłem, stąd też charakter obrzędów związanych z dniem jej wspomnienia – 13 grudnia, czyli okresem, gdy noce stają się najdłuższe („Na św. Łucę noc się z dniem tłucze”, „Święta Łuca dnia przyrzuca”). Zwyczaje te zresztą są najpopularniejsze w krajach Północy (Szwecja, Dania): procesja dziewcząt niosących zapalone świece wychodzi z kościoła, prowadząc jedną z nich, ubraną na biało i przystrojoną w świetlistą koronę. Dziewczęta obchodzą domy, gdzie otrzymują drobne upominki. Ł. pojawia się na wielu obrazach – głównie XV-wiecznych. W Polsce kult św. Ł. jest raczej słaby (imię to wymawiano jako Łuca lub Łucza); jako oboczną formę jej imienia uważa się imię Lucyna, choć można również uważać, że jest to zniekształcona forma imienia Lucjusz.118 Św. Łucja przed sędzią, Lorenzo Lotto, 1532 r.