stolica Grecji, ośr. adm. nomosu Attyka; 726 tys. mieszk., zespół miejski (o pow. ponad 400 km2) obejmujący 35 miast, w tym port Pireus - ok. 3,2 mln (2004); centrum finansowe, gosp., kult. i naukowe kraju; siedziba banków i tow. ubezpieczeniowych; różnorodny, rozwinięty przemysł A. dostarcza ok. 70% przem. produkcji krajowej (charakteryzuje go spora różnorodność i rozdrobnienie - gł. przetwórstwo spoż., branża skórzano-obuwnicza, odzieżowa, chem.); kilkanaście szkół wyższych, w tym uniw. i politechnika; międzynar. port lotn. Hellenikon; metro; jako historyczna stol. staroż. Grecji - wielkie centrum turystyki; liczne zabytki i muzea świat. rangi (m.in. Archeologiczne i Bizantyjskie). Zalążkiem A. był zamek warowny z okresu mykeńskiego (połowa II tysiąclecia p.n.e.) na wzgórzu Akropolis; później wokół niego, na sąsiadujących wzgórzach powstało rozległe miasto z agorą, Areopagiem (miejsce sądów), szeregiem świątyń i gmachów użyteczności publicznej, w VI w. p.n.e. otoczone murem, wyposażone w wodociąg; samo wzgórze Akropolis przekształciło się w miejsce kultu ( Akropol Ateński); 480 p.n.e. miasto zniszczyli Persowie, odbudowę Temistokles rozpoczął od wzniesienia nowych murów; szczególny rozkwit przypadł na panowanie Peryklesa (443-429 p.n.e.), który m.in. połączył A. z Pireusem (całość otaczając murami) oraz zmodernizował Akropolis; A. liczące w tamtych czasach ok. 100 tys. mieszk. stały się centrum umysłowym Hellady, promieniującym na ówczesny świat (m.in. Fidiasz, Sokrates, Platon, Arystoteles) oraz silnym ośr. polit. ( Ateński Związek Morski); 338 p.n.e. utrata niepodległości na rzecz Macedonii, później władców hellenistycznych, a wreszcie Rzymu; po zdobyciu przez Sullę (86 p.n.e.) wyraźnie utraciły na znaczeniu, choć nadal otaczane opieką i rozbudowywane, m.in. przez Hadriana (łuk, dokończenie Olimpiejonu), spustoszone m.in. przez Herulów i Wizygotów, sprowadzone do drugorzędnej roli przez panujących od 1458 Turków; w XIX w. odzyskały rangę jako stol. niepodległej od 1834 Grecji; 1896 miejsce pierwszych nowoczesnych igrzysk olimpijskich. Zabytki skupione w 3 zespołach: 1) Akropol Ateński; 2) Agora z Wieżą Wiatrów, Biblioteką Hadriana, najstarszą dzielnicą garncarzy Keramejkos; 3) dzielnica Hadrianopolis z okresu rzym. ze świątynią Zeusa.
OLIMPIEJON, NEMEZIS, HELIAJA, ZENON Z KITION, EUPATRYDZI, ODEON, DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA, FIDYPIDES, EFIALTES, EMPORIUM
- Ateny, w staroż. polis grecka...
- Ateny, (Athine)
- kompleks Pallas Ateny, Pallas Ateny kompleks.(...)