położone w płd. części kraju, graniczy ze Słowacją; obejmuje regiony geogr. Wyż. Małopolskiej i Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej, Płn. Podkarpacia oraz część płn. Karpat Zach. (z Podhalem i Tatrami); pow. 15 144 km2; 3,2 mln mieszk. (1999); b. gęsto zaludnione (2. miejsce w kraju): 212 osób/km2 (średnia krajowa 124); słabo zurbanizowane, miasta zamieszkuje 50,6% ludności (średnia krajowa 61,9%); najw. miasta to Kraków (741 tys. mieszk.), Tarnów, Nowy Sącz, Oświęcim, Chrzanów, Nowy Targ, Olkusz, Gorlice; utworzone 1 I 1999 z województw: krakowskiego, nowosądeckiego oraz części tarnowskiego, katowickiego, bielskiego, kieleckiego, skrawka krośnieńskiego - w kształcie zbliżonym do dawnego woj. krakowskiego (istniejącego do 1975); pod względem adm. dzieli się na 19 powiatów ziemskich (bocheński, brzeski, chrzanowski, dąbrowski, gorlicki, krakowski, limanowski, miechowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, oświęcimski, proszowicki, suski, tarnowski, tatrzański, wadowicki, wielicki), 3 miasta na prawach powiatów grodzkich (Kraków, Nowy Sącz, Tarnów) oraz 182 gmin; stolica w Krakowie. Ukształtowanie pow. mocno zróżnicowane; w części płn.-zach. wyżynne (Jura Krakowsko-Częstochowska), porozcinane głębokimi dolinami rzek; w części płn.-wsch. łagodnie pofałdowana Niecka Nidziańska; wzdłuż Wisły tektoniczne obniżenie Płn. Podkarpacia (z Kotliną Oświęcimską i Sandomierską); na płd. dwa równoleżnikowo biegnące pasma Karpat Zach.: północne - złożone z Pogórzy Zachodniobeskidzkiego i Środkowobeskidzkiego, Beskidów Zach. (Gorców, Beskidu Makowskiego, Sądeckiego, Wyspowego, Żywieckiego) i części Beskidów Środk.; południowe - złożone z Obniżenia Orawskiego (zw. też Podhalem) i Pienin oraz młodych gór fałdowych, Tatr (najw. w Polsce, ze szczytem Rysy, 2499 m). Rzeki (z wyjątkiem Orawy) należą do dorzecza Wisły; jej gł. dopływy na terenie woj. małopolskiego to Skawa, Raba, Prądnik, Dunajec z Popradem i Białą; jeziora naturalne tylko w Tatrach (najw. Morskie Oko, pow. 34,9 ha; najgłębszy Wielki Staw - 79,3 m); sztuczne zbiorniki na Dunajcu - w Rożnowie (pow. 16 km2), Czorsztynie (13,4 km2) i Czchowie oraz na Rabie w Dobczycach (1 km2) i Ropie w Klimkówce. Gleby na płn. urodzajne, na płd. słabe. Klimat zróżnicowany; w Kotlinie Sandomierskiej jeden z najcieplejszych w Polsce, średnia temp. powyżej 8C, w Beskidach 6C, w najwyższych partiach Tatr poniżej 0C; opady w części płn. i środk. 600-700 mm rocznie, w górach 800-1000 mm, w Tatrach do 1700 mm (pokrywa śnieżna utrzymuje się tu często powyżej 200 dni); w Tatrach okresowo występuje też porywisty wiatr typu fenowego zw. halnym, przynoszący ocieplenie i spadek wilgotności. Zalesienie zbliżone do średniej krajowej (28,8% pow.), najw. w powiatach tatrzańskim i suskim (ok. 50%); gł. kompleksy leśne w Gorcach, Beskidzie Sądeckim i Żywieckim oraz w Tatrach, nadto pod Krakowem relikty dawnych borów (Puszcza Niepołomicka); w górach roślinność strefowa; 6 parków nar. (Tatrzański, Pieniński, Babiogórski, Gorczański, Ojcowski, część Magurskiego), 11 krajobrazowych, 70 rezerwatów przyrody. Województwo o charakterze przemysłowo-rolniczym; przemysł różnorodny, skoncentrowany wokół Krakowa, Tarnowa i w powiatach graniczących ze Śląskiem, m.in. hutniczy, metalurgiczny (Huta im. Sendzimira w Krakowie, walcownia w Bochni, huta aluminium w Skawinie, cynku i ołowiu Bolesław w Bukownie), maszynowy, metalowy (Zakłady Metali Lekkich w Kętach), elektrotechn. (fabryki Kabli, Aparatów Pomiarowych w Krakowie), elektroniczny (Optimus SA w Nowym Sączu), chemiczny (Zakłady Azotowe w Tarnowie, Chemiczne w Oświęcimiu), gumowy, poligraficzny, spożywczy, m.in. Coca-Cola (Niepołomice), ZPC Wawel (Kraków), Tymbark, Skawina; wydobycie soli kamiennej (Wieliczka, Bochnia), cynku i ołowiu (Olkusz), węgla kamiennego (Libiąż, Brzeszcze), wapieni, piaskowców, margli; na płd. bogate źródła wód mineralnych (Krynica, Muszyna, Piwniczna); rozwinięta energetyka (Siersza, Skawina, Kraków-Łęg); spore zaawansowanie restrukturyzacji i znaczny udział kapitału zagr.; niski (poniżej średniej krajowej) poziom bezrobocia. Rolnictwo zacofane (z wyjątkiem powiatu proszowickiego i miechowskiego), najw. w kraju rozdrobnienie gospodarstw rolnych, przeciętna pow. 3,2 ha (średnia krajowa 7 ha); grunty orne zajmują 38,1% pow. (średnia krajowa 45%); na południu gleby słabe, sporo łąk i pastwisk; uprawa zbóż, ziemniaków, roślin pastewnych, warzyw, owoców; lepiej rozwinięta hodowla, zwł. bydła, drobiu, koni i owiec. Gęsta (najw. w kraju) sieć komunikacji drogowej, na ogół w złym stanie technicznym; autostrada Kraków-Katowice, drogi międzynar. do Przemyśla (Medyka) i przejścia granicznego na Słowację w Chyżnem; w planach budowa odcinka autostrady A-4 (Berlin - Lwów); kilka ważnych linii kolejowych (m.in. Katowice - Przemyśl, Kraków - Warszawa - Gdynia); międzynar. port lotniczy w Balicach; przejścia graniczne na Słowację w Chyżnem, Łysej Polanie, Muszynie, Piwnicznej. Wielkim centrum nauk. i kult. (drugim pod względem znaczenia, po stolicy) jest Kraków, gdzie znajduje się 17 wyższych uczelni, w tym Uniwersytet Jagielloński, zał. 1364 (jako Akademia Krakowska), z Collegium Medicum (akad. med.), akademie: Górniczo-Hutnicza, Sztuk Pięknych (zał. 1873), Muzyczna, Ekonomiczna, Pedagogiczna, PWST, Wychowania Fizycznego; nadto oddział PAN, PAU i wiele instytutów specjalistycznych; kilka teatrów (m.in. "Stary"), filharmonia, , kabaret Piwnica "Pod Baranami"; redakcje szeregu pism. Atrakcyjny region turystyczny o dużej bazie (1/5 miejsc noclegowych kraju), odwiedzany w sezonie letnim i zimowym (ok. 7 mln gości rocznie); turystyka rekreacyjna w Tatrch, Pieninach, Gorcach i Beskidzie Sądeckim; sporty zimowe rozwinięte w Zakopanem i w okolicy; gł. uzdrowiska to Krynica, Rabka, Muszyna, Szczawnica, Żegiestów, Zawoja; ze względu na zabytki odwiedzany Kraków ( i katedra, Kościół Mariacki, Barbakan, Collegium Maius, Sukiennice, Kopiec Kościuszki), Kopalnia Soli w Wieliczce, klasztor Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej, a także Muzeum Martyrologii w Oświęcimiu - wszystkie na Liście UNESCO, ostatnio także Wadowice (miasto rodzinne Jana Pawła II); spore walory krajobrazowe parków nar. (np. Ojców); liczne zabytkowe świątynie (m.in. klasztor Benedyktynów w Tyńcu, Kamedułów na Bielanach, kościół drewniany z XIV w. w Dębnie na Podhalu), zamki (w Pieskowej Skale, Wiśniczu Nowym, Niedzicy, Dębnie k. Tarnowa); bogate zbiory muzealne, m.in. w Krakowie: Muzeum Narodowe, Czartoryskich, Zbiory Sztuki na Wawelu, UJ; Muzeum Diecezjalne w Tarnowie, Okręgowe w Nowym Sączu, im. T.Chałubińskiego w Zakopanem.
- TARNOWSKIE WOJEWÓDZTWO, utworzone 1975 w płd.-wsch.(...)
- ŚLĄSKIE WOJEWÓDZTWO, położone w płd. Polsce,...
- ŚWIĘTOKRZYSKIE WOJEWÓDZTWO, położone w środk.-płd.(...)