naturalny zbiornik wodny nie mający bezpośredniego połączenia z morzem. Powstanie j. warunkują czynniki rzeźbiące pow. ziemi (utworzenie zagłębienia, czyli misy jeziornej), klimatyczne (wypełnienie zagłębienia wodą) i rodzaj podłoża (zatrzymujące wodę lub przepuszczające ją). Spośród różnych kryteriów klasyfikacji j. (hydrologiczne, fiz., chem., biol.) za najważniejsze w geografii uważa się geomorfologiczne, oparte na genezie i kształcie misy j. Czynniki tworzące misę j. to: żłobienie i akumulacja lodowcowa (np. wielkie j. Ameryki Płn., Szwajcarii, płn. Włoch), erozja wód lodowcowych, wytapianie martwego lodu lub wiecznej zmarzliny, rozpuszczanie i wymywanie skał (kras), wymywanie gruntów przez wody podziemne (suffozja), działanie wiatru, erozja rzeczna, działalność akumulacyjna fal i prądów morskich, wulkanizm, ruchy tektoniczne (najgłębsze j., np. Bajkał), akumulacja organiczna (roślinna), działalność człowieka (opuszczone kopalnie, zapory). Misę j. dzieli się na litoral (część płytka, przybrzeżna) i głębinowy profundal. W kategoriach czasu geologicznego j. są zjawiskiem efemerycznym: zagłębienie j. wypełniane jest stopniowo osadami dennymi, pochodzenia mineralnego, chem. i organicznego, a spłycone w ten sposób j. zarastane przez rośliny przekształca się w torfowisko; zanik j. może być też spowodowany erozyjnym uszkodzeniem naturalnej zapory, która doprowadziła do jego powstania. J. mogą być zasilane wodą z dopływów powierzchniowych i podziemnych oraz przez opady atmosf., ubytek wody może być spowodowany odpływami oraz parowaniem. J. z odpływem powierzchniowym nazywa się otwartym, a bezodpływowe - zamkniętym (typ przeważający w strefach suchych, wahania poziomu ich wód mogą doprowadzać do okresowego zaniku; tzw. j. okresowe). W strefach umiarkowanych i wilgotnych przeważają j. słodkowodne (o mineralizacji do 1 g/l), w strefach suchych (zwł. gorących) silne parowanie powoduje zasolenie wód, czasem (w j. zamkniętych) aż do zupełnego nasycenia roztworu (np. M. Martwe). Różna zawartość tlenu, związków mineralnych i humusowych, zawiesin org., różna wartość pH - wpływa na odmienną w poszczególnych typach j. florę, faunę i mikroflorę. Ogólna pow. jezior na świecie wynosi ok. 2,5 mln km2 (w Polsce - ok. 3,2 tys. km2). J. wykorzystywane są gospodarczo: rybołówstwo, systemy komunikacyjne, magazynowanie wód, zapobieganie powodziom, zasilanie elektrowni; a także w celach rekreacyjnych.
miejscowość w woj. warmińsko-mazurskim, powiat elbląski.
wieś w woj. śląskim, powiat kłobucki.
ELTON, JOTUNHEIMEN, JEZIORNA RUDA, ŁĄKI PODWODNE, POJEZIERZE, EPILIMNION, JUKSTY, KASPIJSKIE MORZE, DYSTROFIZM, ZASTOISKO