położone w płn. Polsce, nad M. Bałtyckim, we wsch. części Pobrzeży i Pojezierzy Południowobałtyckich; pow. 18 293 km2; 2,2 mln mieszk. (1999); gęstość zaludnienia (121 osób/km2) zbliżona do średniej krajowej (124); wysoko zurbanizowane, 68,8% ludności mieszka w miastach (średnia krajowa 61,9%); najw. z nich to: Gdańsk (stol.), tworzący z Gdynią (252 tys. mieszk.) i Sopotem (43 tys. mieszk.) tzw. Trójmiasto, zamieszkałe przez 462 tys. mieszk.; nadto Słupsk, Tczew, Starogard Gdański, Wejherowo, Malbork, Chojnice, Kwidzyń, Lębork. Utworzone 1 I 1999 z woj. gdańskiego, części słupskiego, elbląskiego i bydgoskiego; pod względem adm. dzieli się na 15 powiatów (bytowski, chojnicki, człuchowski, gdański, kartuski, kościerski, kwidzyński, lęborski, malborski, nowodworski, pucki, słupski, starogardzki, tczewski, wejherowski), 4 miasta na prawach powiatów grodzkich (Gdańsk, Gdynia, Słupsk, Sopot) oraz 123 gminy. Ukształtowanie pow. urozmaicone: wzgórza i wały morenowe, równiny sandrowe, liczne jeziora; w płn.-zach. części Pobrzeże Koszalińskie; jego częścią są piaszczyste plaże i wydmy, płytkie jez. przybrzeżne Pobrzeża Słowińskiego oraz równiny i wysoczyzny morenowe (Żarnowiecka, Damnicka); na płn.-wschodzie Pobrzeże Gdańskie złożone z Pobrzeża Kaszubskiego o wysokich klifowych brzegach, w okolicy Gdyni wrzynających się w morze w kształcie kęp (Pucka, Oksywska, Redłowska), z dwóch mierzei morskich (Helskiej i Wiślanej) oraz z nizinnej, miejscami depresyjnej, delty wiślanej (Żuławy) - najniżej w Polsce położonego obszaru; w pozostałej części woj. na zachód od Wisły rozciąga się Pojezierze Kaszubskie, o dużej względnej różnicy wzniesień (ok. 160 m), z najw. szczytem w woj. (Wieżyca, 329 m) i Pojezierze Starogardzkie; na płd.-zach. wysoczyzny Pojezierza Krajeńskiego i Równina Charzykowska oraz część Borów Tucholskich; na wsch. od Wisły - Pojezierze Iławskie. Gęsta sieć rzeczna; obok Wisły i jej dopływów (Wda, Wierzyca, Brda, Motława z Radunią) kilka rzek uchodzących wprost do morza (Łeba, Reda, Słupia, Łupawa); ok. 600 jezior, najw. przybrzeżne, powstałe wskutek odcięcia od morza mierzejami (Łebsko 71,4 km2, Gardno 24,7 km2), liczniejsze polodowcowe, m.in. Wdzydze (16,6 km2), Żarnowieckie, Charzykowskie, Raduńskie; na Żuławach gęsta sieć kanałów i rowów odwadniających, wałów przeciwpowodziowych. Klimat morski, łagodne zimy i długie chłodne lata; późną jesienią silne wiatry, wiosną rzadkie przymrozki; średnia roczna temp. 6,5-7,5C; średni roczny opad 550-700 mm (wyższy na pojezierzach). Sporo lasów (35,8%, przy średniej krajowej 28,4%); dominuje drzewostan sosnowy i buczynowy; najw. kompleks leśny tworzą Bory Tucholskie; 2 parki nar. (Słowiński i część Tucholskiego), 8 parków krajobrazowych; rejonem wysokich zanieczyszczeń Zat. Gdańska, wskutek przyjmowania wód Wisły. Województwo dobrze rozwinięte, o charakterze przemysłowo-rolniczym; gł. znaczenie ma gospodarka morska, stocznie w Gdyni i Gdańsku, porty morskie, rybołówstwo i przetwórstwo rybne; nadto przem. elektrotechn., elektroniczny, maszynowy, petrochem. (Rafineria Gdańska) farmaceutyczny (Starogard Gdański), celulozowo-papierniczy (Kwidzyń), garbarski, odzieżowy, obuwniczy, chem. (nawozy), spoż. (cukrowniczy, zbożowy, mięsny), drzewny; 2 specjalne strefy ekon. (Słupsk i Żarnowiec-Tczew), spory udział inwestycji zagr., m.in. Pepsico, International Paper; wydobycie soli potasowej, ropy naft. (na M. Bałtyckim), piasków, żwirów, kredy, torfu; nad Jez. Żarnowieckim najw. w Polsce elektrownia szczytowo-pompowa (680 MW). Rolnictwo przeciętnie rozwinięte, gleby mało i średnio urodzajne, z wyjątkiem Żuław, gdzie występują mady; do właścicieli indywidualnych należy 73,4% użytków rolnych, przeciętne gospodarstwo rolne posiada pow. 12,1 ha (średnia krajowa 7 ha); na terenach dawnych PGR-ów (w zach. części woj.) wysokie bezrobocie, sporo ziem leży odłogiem; uprawa pszenicy, żyta, jęczmienia, ziemniaków, buraka cukrowego, rzepaku, roślin pastewnych; hodowla trzody chlewnej, bydła i owiec; rozwinięte rybołówstwo przybrzeżne i upadające oceaniczne; na M. Bałtyckim połów dorsza, śledzia i szprotek; porty rybackie we Władysławowie, Ustce, Pucku, Łebie, Gdyni i na Helu. Nieźle rozwinięta sieć komunikacyjna; gł. linie kolejowe to Centralna Magistrala Węglowa łącząca Górny Śląsk z Gdynią, linie Gdynia-Warszawa i Gdańsk-Szczecin; podobną trasę mają gł. połączenia drogowe; w planach budowa odcinka autostrady A-1 (łączącej Skandynawię przez Gdańsk z Europą płd.); spore znaczenie transportu morskiego, połączenia promowe Gdyni i Gdańska z większością państw nadbałtyckich; międzynar. port lotn. w Rębiechowie k. Gdańska. Centrum nauk.-kult. w Trójmieście; woj. posiada 12 wyższych uczelni, m.in. Uniw. Gdański, Politechnikę Gdańską, akademie: Medyczną, Muzyczną, Marynarki Wojennej i Wyższą Szkołę Morską (w Gdyni), Wyższą Szkołę Policyjną (w Słupsku). Jeden z najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w kraju; wiele imprez kult. (festiwal piosenki w Sopocie, filmowy w Gdyni, organowy w Oliwie); uzdrowiska i kąpieliska nadmorskie w Sopocie (najdłuższe molo w Polsce, 512 m, Opera Leśna), Jastarni, Juracie, Krynicy Morskiej, Ustce, Łebie, Rowach, Jastrzębiej Górze, Władysławowie, na Helu,; w Zat. Puckiej i na Zalewie Wiślanym doskonałe warunki uprawiania windsurfingu; po Zat. Gdańskiej wycieczki statkami; osobliwością przyrodniczą w skali eur. Słowiński Park Nar. z wędrującymi wydmami (do 10 m rocznie); malowniczy krajobraz oferuje Pojezierze Kaszubskie (zw. Szwajcarią Kaszubską); spory ruch turystyczny w Borach Tucholskich, nad jez. Charzykowskim i Wdzydze, gdzie znajdują się ośr. sportów wodnych; na Brdzie i Wdzie szlaki kajakowe; atrakcją także Kaszuby, zamieszkałe przez jedną z najliczniejszych w Polsce grup etnicznych, z bogatą kulturą; jej centra to Kartuzy, Kościerzyna, Bytów, Wdzydze Kiszewskie (park etnograficzny). Wiele cennych zespołów zabytkowych, najw. śródmieście Gdańska z zachowanym dawnym układem urbanistycznym, bazyliką NPM (najw. kościół gotycki w Polsce), średniowiecznym ratuszem, dworem Artusa, mieszczańskimi kamienicami; wspaniałe zespoły klasztorne cystersów w Gdańsku-Oliwie (ze słynnymi organami) i w Peplinie; kilka zamków krzyżackich, w tym w Malborku jeden z najw. w Europie, nadto w Tczewie, Kwidzynie, Bytowie, Gniewie, Lęborku; w Słupsku zamek książąt pomorskich i dawne mury obronne; w Rozewiu i Ustce latarnie morskie; w Wejherowie - Kalwaria z 26 manierystycznymi kaplicami (miejsce pielgrzymek). Ciekawe zbiory muzealne w Gdańsku (Muzeum Nar. i Centralne Muzeum Morskie), w Gdyni (Muzeum Marynarki Wojennej oraz Oceanograficzne i Akwarium Morskie); w Słupsku - Muzeum Pomorza Środkowego (z najw. w Polsce zbiorami prac Witkacego); na Rozewiu Muzeum Latarnictwa Morskiego, na Helu Muzeum Rybactwa, w Peplinie Muzeum Diecezjalne, w Bytowie zbiory etnograficzne.
DARGOLEZA, TRZEBUŃ, KIEDROWICE, MARSZEWSKA GÓRA, KOTEŻE, GRZEBIENIEC, POTUŁY, DORĘGOWICE, MOSTY, WARBLEWO
- KUJAWSKO-POMORSKIE WOJEWÓDZTWO, położone w płn.-środk.(...)
- WOJEWÓDZTWO, największa jednostka...
- BYDGOSKIE WOJEWÓDZTWO, województwo w środkowej...