Stanisław (1851-1915)
ojciec Stanisława Ignacego; malarz, krytyk sztuki, pisarz, architekt, twórca stylu zakopiańskiego; dzieciństwo i młodość w Rosji (jego ojciec, uczestnik powstania styczniowego, został zesłany na Syberię, do Tomska); 1868-71 studia w Akad. Sztuk Pięknych w Petersburgu, następnie w Monachium; od 1875 w kraju; 1884-87 kier. artystyczny pisma "Wędrowiec", od 1887 "Kłosów"; od 1890 mieszkał w Zakopanem; 1908 wyjechał do uzdrowiska Lovran nad Adriatykiem (ob. w Chorwacji), gdzie zmarł na gruźlicę. Sławę przyniosła mu rozprawa Mickiewicz jako kolorysta (analiza obrazowania w Panu Tadeuszu) oraz obszerna, błyskotliwa polemika z akademickim historyzmem w malarstwie Sztuka i krytyka u nas; mimo wyraźnego wpływu teorii H. Taine'a na jego poglądy estetyczne, za najważniejsze kryterium oceny dzieła sztuki uznawał artystyczne wykonanie - technikę i formę, będące kwestią indywidualności twórczej autora i niemożliwe do wyjaśnienia poprzez analizę wpływu środowiska; innym istotnym kryterium była dla W. zgodność z prawdą i naturą, a także konsekwencja artysty wobec przyjmowanych założeń formalnych; w późniejszym okresie akcentował znaczenie pierwiastków nar. w dziele sztuki (monografie: Juliusz Kossak, Aleksander Gierymski, Matejko); odnajdywał je zwł. w stylu sztuki, obyczaju i gwarze górali podhalańskich, propagator podhalańskiego zdobnictwa i budownictwa, stworzył na ich podstawie tzw. styl zakopiański (zw. też podhalańskim lub witkiewiczowskim), który dotyczył gł. architektury, meblarstwa, ornamentyki (miała to być podstawa dla stworzenia narodowego stylu architektury polskiej); zaprojektował w tym stylu szereg domów w Zakopanem: willa "Pod Jedlami", 1896-97, dla J. Gwalberta Pawlikowskiego; wille: "Zofiówka" (spalona), "Koliba", "Pepita" (spalona), "Oksza", "Koryznówka", sanatorium dr Hawranka, kaplicę Najświętszego Serca Jezusa w Jaszczurówce, 1903 i kaplicę Korniłowiczów w Bystrem oraz jedyny murowany budynek - Muzeum Tatrzańskie; nadto dowodem fascynacji Tatrami i góralszczyzną są tomy Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr oraz Z Tatr - osobliwa mieszanina tłumaczeń prozy L. Tołstoja i Kwiatków św. Franciszka na gwarę góralską z przypowieściami z życia biedoty zakopiańskiej; pod koniec życia zaczął uprawiać również publicystykę społ. (Chrześcijaństwo i katechizm); wywarł znaczny wpływ na środowisko artystyczne swoich czasów; ciekawym dokumentem jego osobowości jest obszerna korespondencja z synem.
TOWARZYSTWO POLSKA SZTUKA STOSOWANA, ZAKOPIAŃSKI STYL, , WITKIEWICZ, REALIZM, WAWRZENIECKI, POLSKA. SZTUKA. MODERNIZM, MŁODA POLSKA, KOSZCZYC-WITKIEWICZ
- WITKIEWICZ, Stanisław Ignacy, ps.(...)
- WITKIEWICZ, Jan (1808-39)
- KOSZCZYC WITKIEWICZ, Jan