wraz z renesansem, oznaczającym nawrót do kultury antyku, rozpoczęto poszukiwania jej zabytków; początkowo były one w dużej mierze przypadkowe (np. na początku XVI w. odkryto grupę Laokoona). Systematyczne badania zapoczątkowała Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, zał. 1665, a ich rozwój w następnym stuleciu umożliwiło powstanie licznych towarzystw nauk., m.in. zał. 1732 Dilettanti Society (badania ruin w Atenach i Azji Mniejszej). Okres ten, ze względu na rozkwit kolekcjonerstwa zw. antykwaryzmem, zaowocował pierwszą historią sztuki antycznej J.J. Winckelmanna, którego działalność przyczyniła się do wyodrębnienia archeologii klasycznej jako samodzielnej dyscypliny nauk. Gwałtowny wzrost liczby znanych zabytków na pocz. XIX w. spowodował konieczność wprowadzenia typologii formalnej (O. Montelius). Badania prowadzono wokół wielkich zespołów architektonicznych: w Eginie (1811), w świątyni Apollina w Figalei (od 1812), w okręgu Zeusa w Olimpii (od 1829), a rozmach tych działań wymagał zorganizowanej służby archeologicznej. Taką rolę pełnić miał zał. 1829 w Rzymie międzynarodowy Instituto di Correspondenza Archeologica, z którego wyłoniły się inst. narodowe. Najistotniejszą rolę odegrały (działające do dziś): Deutsches Archäologisches Institut (zał. 18229) i École Française d'Athnes (zał. 1848), zapoczątkowując dokumentowanie zabytków i zbiorów sztuki antycznej w muzeach Europy. Rozszerzono wykopaliska na nowe tereny, kontynuując również poprzednio prowadzone: w Atenach i Olimpii (Niemcy), w Delfach (Francuzi), w Azji Mniejszej (Ksantos, Efez, Magnezja, Milet, Priene), na wyspach M. Egejskiego (Delos). Szczególne znaczenie miały wykopaliska H. Schliemanna w Troi i Mykenach (1871, 74) i A. Evansa w Knossos (od 1900) oraz prace w Tyrynsie, Orchomenos, Prinias i Gortynie. Rozmach badań terenowych wymagał dalszej systematyzacji materiału; pojawiły się pierwsze podręczniki archeologii, rozpoczęło się też wyodrębnianie specjalizacji. Na przeł. XIX i XX w. ukształtowały się zasadnicze metody badawcze; ewolucjonistyczny historyzm (H. Brunn) wyparł metodę filologiczną. Nowoczesną teorię archeol. stworzyli W. Amelung i G. Lippold (obaj z Niemiec); Austriak I. Loewy, Włoch R. Bianchi-Bandinelli; Francuzi: M. Collignon, T. Reinach. Gł. czasopisma zajmujące się archeol. gr. to: "The Journal of Hellenic Studies" (Londyn, od 1880); "Bulletin de Correspondance Hellénique" (Paryż, od 1887); "Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts" (Berlin, od 1887, pod tym tytułem od 1918); "American Journal of Archaeology" (Nowy Jork, od 1896), "Archeologia" (Wrocław, potem Warszawa, od 1947); "Archeologia Classica" (Rzym, od 1949). Polskie badania archeol. w Grecji sięgają XVIII w., były to wówczas amatorskie poszukiwania m.in. na terenie kolonii gr. nad M. Czarnym (T. Stępkowski). 1875-78 Z. Mineyko prowadził badania powierzchniowe w Dodonie. W 1882 pol.-austr. misja archeol. w Pamfilii i Pizydii, z udziałem K. Lanckorońskiego, M. Sokołowskiego i Jacka Malczewskiego, dała wyniki o poważnej wartości nauk. Po II woj. świat. archeol. G. zajmowali się K. Majewski, K. Michałowski (wykopaliska w Mirmeki, Olbii); M. Bernhard (Kalos Limen).
HYPOSTYL, AGORA ATEŃSKA
- ŻELAZA EPOKA, (archeol.) okres historii...
- POLSKA. NAUKA. PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ, reaktywowano działalność...